بررسی سیاست کیفری ایران در خصوص مجازات های جایگزین حبس

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                         صفحه

مقدمه.................................................................................................................................................................... 2

الف- بیان مسأله ................................................................................................................................................ 5

ب- اهمیت و ضرورت تحقیق.......................................................................................................................... 7

ج- اهداف و کاربردهای تحقیق....................................................................................................................... 7

د- سوالات تحقیق ............................................................................................................................................ 8

هـ - فرضیه های تحقیق ................................................................................................................................. 9

و- روش تحقیق ..................................................................................................................................................9

ز- ساختار تحقیق.............................................................................................................................................. 9

بخش اول : چرایی مجازات های جایگزین حبس و ساز و کارهای آن ....................... 11

فصل اول : مفهوم و دلایل طرح جایگزین‌های حبس ................................................................... 12

مبحث اول : مجازات حبس و عوامل ناکارآمدی آن....................................................................... 12

گفتار اول : تعریف، اهداف و مزایای حبس ............................................................................................... 13

بند اول : تعریف مجازات حبس .................................................................................................................. 13

الف- زندان در ادبیات فقهی و حقوقی ..................................................................................................... 13

ب- تعریف زندان در آئین نامه سازمان‌ زندان ها ................................................................................... 14

بند دوم : اهداف مجازات حبس ................................................................................................................. 16

الف- پیشگیری عام ....................................................................................................................................... 16

ب- پیشگیری خاص...................................................................................................................................... 17

بند سوم : مزایای مجازات حبس ............................................................................................................... 17

الف- تنبیه و ارعاب مجرم ........................................................................................................................... 18

ب- صیانت از جامعه و جان مجرم ............................................................................................................ 18

ج- امکان بهتر رعایت اصل تناسب ........................................................................................................... 19

د- انسانی تر بودن در مقایسه با سایر مجازات ها ................................................................................. 19

گفتار دوم : عوامل ناکارآمدی مجازات حبس .......................................................................................20

بند اول : ناکامی در دستیابی به اهداف...................................................................................................21

بند دوم : جرم زا بودن محیط زندان........................................................................................................22

بند سوم : تعارض با اصل شخصی بودن مجازات ها............................................................................ 24

بند چهارم : هزینه اقتصادی زندان......................................................................................................... 25

بند پنجم : تراکم جمعیت و کمبود فضای مناسب............................................................................. 25

بند ششم : اثر روانی نامطلوب زندان بر زندانی.................................................................................... 27

بند هفتم : مشکلات بهداشتی موجود در زندان ................................................................................. 27

بند هشتم : از بین رفتن حس مسئولیت زندانی................................................................................. 28

مبحث دوم : مجازات های جایگزین حبس و دلایل گرایش به آن...................................... 28

گفتار اول : مفهوم مجازات های جایگزین حبس و جایگاه آن در مقررات ایران و سازمان ملل متحد.............. 29

بند اول : مفهوم مجازات جایگزین حبس............................................................................................. 29

الف- مفهوم عام.......................................................................................................................................... 29

ب- مفهوم خاص........................................................................................................................................ 30

بند دوم : جایگاه مجازات های جایگزین حبس در مقررات ایران و سازمان ملل متحد............. 31

الف- در مقررات ایران ............................................................................................................................. 32

ب- در مقررات سازمان ملل متحد........................................................................................................ 33

گفتار دوم : دلایل گرایش به مجازات های جایگزین حبس............................................................. 38

بند اول : کاهش جمعیت کیفری زندان و صرفه جویی هزینه ها.................................................... 38

بند دوم : اصلاح و بازپروری اجتماعی مجرم........................................................................................ 39

بند سوم : افزایش اعتماد عمومی نسبت به دستگاه عدالت کیفری................................................ 39

بند چهارم : جبران خسارت بزه‌دیده...................................................................................................... 40

فصل دوم : ساز و کارهای اعمال و اجرای مجازات های جایگزین حبس ........................ 42

مبحث اول : بسترهای(پیش شرط های) اعمال موثر مجازات های جایگزین حبس.... 42

گفتار اول : بسترهای تقنینی و اقتصادی............................................................................................... 42

بند اول : بستر تقنینی............................................................................................................................... 43

بند دوم : بستر اقتصادی............................................................................................................................ 44

گفتار دوم : بستر های آموزشی و اجتماعی ......................................................................................... 44

بند اول : بستر آموزشی ........................................................................................................................... 45

بند دوم : بستر اجتماعی ......................................................................................................................... 46

مبحث دوم : قواعد مشترک ناظر بر مجازات های جایگزین حبس در لایحه

جدید قانون مجازات اسلامی............................................................................................ 47

گفتاراول : ویژگی های مشترک مجازات های جایگزین حبس....................................................... 48

بند اول : تعیین و اجرای آن از سوی دادگاه....................................................................................... 48

بند دوم : ضرورت گذشت شاکی خصوصی ........................................................................................ 49

بند سوم : ضرورت وجود جهات تخفیف ............................................................................................. 51

بند چهارم : رعایت اصل تناسب............................................................................................................ 53

بند پنجم : الزامی یا اختیاری بودن صدور آنها.................................................................................. 54

الف- موارد الزامی بودن............................................................................................................................54

ب- موارد اختیاری بودن........................................................................................................................ 54

بند ششم : امکان صدور دو نوع به طور همزمان............................................................................... 55

بند هفتم : تکلیف دادگاه بر تعیین مدت مجازات حبس ضمن صدور حکم............................. 56

بند هشتم : تصریح و تفهیم آثار تبعیت و تخلف از مفاد حکم به محکوم................................... 58

بند نهم : امکان صدور همزمان مجازات های جایگزین با مجازات های تتمیمی یا تبعی...... 59

گفتار دوم : موارد منع اعمال مجازات های جایگزین حبس و تغییر در آن................................ 60

بند اول : موارد منع اعمال مجازات های جایگزین حبس ............................................................. 61

الف- ارتکاب جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی............................................................................ 62

ب- ارتکاب جرایم عمدی متعدد.......................................................................................................... 64

ج- ارتکاب جرایم عمدی با مجازات قانونی بیش از یکسال حبس و تخفیف آن به کمتر از یکسال.. 65

بند دوم : موجبات تغییر در مجازات های جایگزین حبس............................................................ 66

الف- تخفیف و تبدیل............................................................................................................................. 67

ب- تشدید................................................................................................................................................ 69

ج- توقف موقت ...................................................................................................................................... 70

د- لغو مجازات های جایگزین حبس.................................................................................................. 71

بخش دوم : جلوه های مجازاتهای جایگزین حبس در حقوق ایران...................... 73

فصل اول : جایگزین های سنتی ................................................................................................. 74

مبحث اول : جزای نقدی ............................................................................................................... 74

گفتار اول : مفاهیم و تاریخچه جزای نقدی.................................................................................... 75

بند اول : مفهوم جزای نقدی ............................................................................................................ 75

بند دوم : تاریخچه جزای نقدی......................................................................................................... 76

گفتار دوم : موجبات اعمال جزای نقدی و میزان آن.....................................................................76

بند اول : جزای نقدی به عنوان مجازات اصلی................................................................................76

بند دوم : جزای نقدی به عنوان مجازات جایگزین حبس (موضوع لایحه قانون مجازات اسلامی سال 1390)....... 77

بند سوم : میزان جزای نقدی .......................................................................................................... 78

مبحث دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی...............................................................79

گفتار اول : مفهوم و تاریخچه محرومیت از حقوق اجتماعی.......................................................79

بند اول : مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی و انواع آن............................................................80

الف- مفهوم محرومیت از حقوق اجتماعی......................................................................................80

ب- انواع محرومیت از حقوق اجتماعی............................................................................................82

بند دوم : تاریخچه محرومیت حقوق اجتماعی..............................................................................83

گفتار دوم : موجبات اعمال محرومیت از حقوق اجتماعی و تشریفات آن...............................84

بند اول : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات اصلی................................................84

الف- محرومیت های اجتماعی محدود کننده آزادی....................................................................85

ب- محرومیت های اجتماعی سالب حقوق اجتماعی...................................................................86

بند دوم : محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی....................................................87

الف- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر تکمیلی........................................................87

ب- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی..........................................................88

فصل دوم : جایگزین های نوین...................................................................................................91

مبحث اول : دوره مراقبت.............................................................................................................91

گفتار اول : مفهوم و تاریخچه دوره مراقبت....................................................................................94

بند اول : مفهوم دوره مراقبت............................................................................................................94

بند دوم : تاریخچه دوره مراقبت................................................................................................96

گفتار دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای دوره مراقبت...............................................97

بند اول : موجبات.........................................................................................................................97

بند دوم : شرایط اختصاصی اعمال و اجرای دوره مراقبت...................................................98

الف- مدت دوره مراقبت..............................................................................................................98

ب- وظایف محکوم.......................................................................................................................98

ج- وظایف ماموران دوره مراقبت. ............................................................................................100

مبحث دوم : جزای نقدی روزانه و خدمات عمومی رایگان.......................................102

گفتار اول : جزای نقدی روزانه .................................................................................................102

بند اول : مفهوم و تاریخچه جزای نقدی روزانه.....................................................................103

الف- مفهوم جزای نقدی روزانه.................................................................................................103

ب- تاریخچه جزای نقدی روزانه...............................................................................................104

بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای جزای نقدی روزانه........................................104

الف- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه و میزان آن...........................................................105

1- موجبات اعمال جزای نقدی روزانه....................................................................................105

2- میزان جزای نقدی روزانه.....................................................................................................106

ب- شرایط اختصاصی جزای نقدی روزانه..............................................................................106

گفتار دوم : خدمات عمومی رایگان..........................................................................................108

بند اول : مفهوم و تاریخچه خدمات عمومی رایگان.............................................................108

الف- مفهوم خدمات عمومی رایگان........................................................................................109

ب- تاریخچه خدمات عمومی رایگان......................................................................................110

بند دوم : موجبات و شرایط اعمال و اجرای خدمات عمومی رایگان...............................111

الف- موجبات اعمال خدمات عمومی رایگان........................................................................112

ب- مدت اعمال خدمات عمومی رایگان................................................................................113

ج- شرایط اعمال و اجرای مجازات خدمات عمومی...........................................................114

نتیجه گیری و پیشنهادات..................................................................................................118

منابع و مآخذ............................................................................................................................. 126

1- منابع فارسی .................................................................................................................... 126

الف – کتابها ............................................................................................................................. 126

ب- مقالات و مجلات ............................................................................................................. 128

ج- پایان نامه ........................................................................................................................... 131

د- تقریرات ............................................................................................................................... 131

2- منابع لاتین ..................................................................................................................... 132

الف- کتابها ............................................................................................................................... 132

ب- قانون .................................................................................................................................. 132

و......