بررسی فقهی و حقوقی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل

با فرمت قابل ویرایش word - بررسی فقهی و حقوقی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل

دسته بندی: علوم انسانی » حقوق

  فهرست مطالب    

عنوان                                                                                                                  صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………    1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….    2

فصل اول: کلیات………………………………………………………………………………………………………………….    7                                                                                                                                                                                                 1-1-عقد وکالت ………………………………………………………………………………………………………………..    8                                    1-1-1-معنی لغوی عقد وکالت …………………………………………………………………………………………..    8                                             1-1-2-معنی اصطلاحی عقد وکالت …………………………………………………………………………………….    9                                                          1-1-3-نظرات فقهی و حقوقی درخصوص ماهیت وکالت ………………………………………………………   11                                1-1-3-1-نظرات حقوقی ……………………………………………………………………………………………………   11                                                              1-1-3-2-نظرات فقهی ………………………………………………………………………………………………………   11                                       1-2-اوصاف عقد وکالت …………………………………………………………………………………………………….   12                    1-2-1-اذنی و عهدی بودن………………………………………………………………………………………………….   12                                    1-2-2-جایز بودن………………………………………………………………………………………………………………   13                                                                             1-2-3-با اجرت بودن ………………………………………………………………………………………………………..   15                                       1-2-4-رضایی بودن……………………………………………………………………………………………………………   15                          1-3-انواع وکالت ……………………………………………………………………………………………………………….   17                                                     1-3-1-وکالت از جهت نوع عمل…………………………………………………………………………………………   17                                                     1-3-1-1-وکالت مدنی……………………………………………………………………………………………………….   17                                                        1-3-1-2-وکالت دادگستری و تاریخچه ی آن ………………………………………………………………………   17

الف- وکالت تعیینی………………………………………………………………………………………………………………   19

ب- وکالت انتخابی………………………………………………………………………………………………………………   20

1- وکالت معاضدتی……………………………………………………………………………………………………………..   20

2- وکالت تسخیری………………………………………………………………………………………………………………   21

1-3-1-3-مقایسه وکیل مدنی و دادگستری…………………………………………………………………………….   22

1-3-2-وکالت از جهت موضوع……………………………………………………………………………………………   25

1-3-2-1-وکالت عام…………………………………………………………………………………………………………..   25

1-3-2-2-وکالت خاص………………………………………………………………………………………………………   26

1-3-3-وکالت از جهت حدود اختیار وکیل…………………………………………………………………………….   26

1-3-3-1-وکالت مطلق………………………………………………………………………………………………………..   26

1-3-3-2-وکالت مقید…………………………………………………………………………………………………………   28

1-3-3-3-تفاوت وکالت عام و مطلق…………………………………………………………………………………….   28

1-3-3-4-تفاوت وکالت خاص و مقید………………………………………………………………………………….   29

1-3-4-وکالت از جهت وحدت یا تعدد وکلاء………………………………………………………………………..  30

1-3-4-1-وکالت انفرادی……………………………………………………………………………………………………..  30

1-3-4-2-وکالت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………  30

1-3-5-وکالت از جهت دریافت اجرت………………………………………………………………………………….  31

1-3-5-1-وکالت رایگان………………………………………………………………………………………………………  31

1-3-5-2-وکالت با اجرت……………………………………………………………………………………………………  32

1-3-6-وکالت از جهت تعلیق و تنجیز…………………………………………………………………………………..  32

1-3-6-1-وکالت معلق………………………………………………………………………………………………………..  32

1-3-6-2-وکالت منجز………………………………………………………………………………………………………..  33

1-3-7-وکالت از جهت واقعی و ظاهری بودن………………………………………………………………………..  33

1-3-7-1-وکالت واقعی……………………………………………………………………………………………………….  33

1-3-7-2-وکالت ظاهری……………………………………………………………………………………………………..  34

1-3-8-وکالت از جهت حدود اختیار وکلای متعدد…………………………………………………………………  35

1-3-8-1-وکالت عرضی………………………………………………………………………………………………………  35

1-3-8-2-وکالت طولی………………………………………………………………………………………………………..  35    1-4-انواع قرارداد وکالت……………………………………………………………………………………………………..  35                           1-4-1-وکالت کتبی…………………………………………………………………………………………………………….  35

1-4-1-1-وکالت رسمی………………………………………………………………………………………………………  36

1-4-1-2-وکالت عادی……………………………………………………………………………………………………….   36

الف- وکالت نامه وکیل مدنی…………………………………………………………………………………………………  36

ب- وکالت نامه وکیل دادگستری…………………………………………………………………………………………..  36                                              1-4-2-وکالت شفاهی…………………………………………………………………………………………………………  37                                                                                                      1-5-مقایسه وکالت با سایر مفاهیم مشابه………………………………………………………………………………..   37                                                                         1-5-1-تفاوت وکالت و وصیت …………………………………………………………………………………………..   37                                                                       1-5-2-تفاوت وکالت و ودیعه …………………………………………………………………………………………….   37                        1-5-3-تفاوت وکالت و اجاره ی خدمات …………………………………………………………………………….   38                 1-5-3-1-تفاوت وکالت و قرارداد کار …………………………………………………………………………………   38                                             1-5-3-2-تفاوت وکالت و قرارداد مقاطعه ……………………………………………………………………………   39                                   1-5-4-تفاوت وکالت و بیع ………………………………………………………………………………………………..   39                                   1-6-تعهد …………………………………………………………………………………………………………………………   39                                                           1-6-1-تعریف تعهد ………………………………………………………………………………………………………….   40                                         1-6-2-ارکان تعهد……………………………………………………………………………………………………………..   40                                                                                                 1-6-2-1-موضوع تعهد………………………………………………………………………………………………………   40                                                                                              1-6-2-2-طرفین تعهد………………………………………………………………………………………………………..   41                                                                                                    1-6-2-3-رابطه ی حقوقی………………………………………………………………………………………………….   41                                                                                                                                                                                                        1-6-3-اقسام تعهدات ………………………………………………………………………………………………………..   42                         1-6-3-1-تعهدات قراردادی ……………………………………………………………………………………………….   42

الف-تعهدات اصلی……………………………………………………………………………………………………………..   42

ب-تعهدات فرعی……………………………………………………………………………………………………………….   42

1-تعهدات شرطی……………………………………………………………………………………………………………….   43

2-تعهدات تبعی………………………………………………………………………………………………………………….   43                                 1-6-3-2-تعهدات قانونی …………………………………………………………………………………………………..   44                           1-6-3-3-تعهدات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………….   44

1-6-4-نوع تعهدات …………………………………………………………………………………………………………..    45

1-6-4-1-تعهد به وسیله…………………………………………………………………………………………………….   45

1-6-4-2-تعهد به نتیجه……………………………………………………………………………………………………..   45

1-7-آثار تعهدات……………………………………………………………………………………………………………….   46

1-7-1-آثار تعهدات قراردادی……………………………………………………………………………………………..   46

1-7-2-آثار تعهدات قانونی………………………………………………………………………………………………….  46

1-7-3-آثار تعهدات اخلاقی………………………………………………………………………………………………..  46

فصل دوم: ماهیت تعهدات وکیل و موکل………………………………………………………………………………..  47                                                                                   2-1-تعهدات وکیل و موکل نسبت به یکدیگر…………………………………………………………………………  48                                        2-1-1-اقسام تعهدات وکیل و موکل …………………………………………………………………………………….  48                                                                        2-1-1-1-تعهدات قراردادی وکیل و موکل …………………………………………………………………………..  48

الف-تعهدات قراردادی وکیل………………………………………………………………………………………………..  48         ب-تعهدات قراردادی موکل………………………………………………………………………………………………….  49

2-1-1-2-تعهدات قانونی وکیل و موکل ……………………………………………………………………………….  50                             -تعهدات قانونی وکیل مدنی…………………………………………………………………………………………………  50                                                                            الف-اجرای عقد وکالت ………………………………………………………………………………………………………  51                                                                   1-اجرای لوازم و مقدمات عقد وکالت……………………………………………………………………………………  51                                                                             2-اجرای وکالت توسط توکیل به غیر ……………………………………………………………………………………  52                                     3-اجرای وکالت توسط اجیر…………………………………………………………………………………………………  55                                                                      4-تعدد وکیلان……………………………………………………………………………………………………………………  56                                                              ب-نگهداری اموال موکل …………………………………………………………………………………………………….  58                          پ-رعایت مصلحت موکل …………………………………………………………………………………………………..  59                             ت-رعایت حدود وکالت ……………………………………………………………………………………………………..  61                   ث-دادن حساب به موکل …………………………………………………………………………………………………….  61                                                               -تعهدات قانونی وکیل دادگستری …………………………………………………………………………………………  62                                                                                        الف-صداقت ودرستی وکلاء…………………………………………………………………………………………………  63                                                                                    ب-حفظ اسرار موکل ………………………………………………………………………………………………………….  63                                      پ-پیگیری و مراقبت های لازم در تعقیب دعوی ……………………………………………………………………  66

1-رعایت مواعد قانونی…………………………………………………………………………………………………………  67

2-حسن جریان دادرسی………………………………………………………………………………………………………..  67

3-حضور در جلسات دادرسی……………………………………………………………………………………………….  67                                                                          ت-تشویق به سازش …………………………………………………………………………………………………………..  68                                                        -تعهدات قانونی موکل ………………………………………………………………………………………………………..  69                                                                         2-1-2-نوع تعهدات در عقد وکالت ……………………………………………………………………………………..  71                                       2-1-3-تعهدات دارای ماهیت چندگانه………………………………………………………………………………….  72                                          2-1-4-تعهدات مختلط ………………………………………………………………………………………………………  73           2-2-تعهدات وکیل و موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………..  74                      2-2-1-تعهدات وکیل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………………..  74                                              2-2-1-1-تعهدات وکیل مدنی نسبت به اشخاص ثالث ………………………………………………………….  74                                     الف-تعهدات وکیل مدنی نسبت به طرف قرارداد موکل…………………………………………………………….  75

ب-تعهدات وکیل مدنی نسبت به سایر اشخاص……………………………………………………………………..  75                                                                                                       2-2-1-2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به اشخاص ثالث…………………………………………………….  76

الف-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به طرف دعوای موکل و سایر اشخاص دخیل در دعوی………  76

ب- تعهدات وکیل دادگستری نسبت به وکلاء…………………………………………………………………………  77

1-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به وکلای دخیل در دعوی……………………………………………………  77

2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر وکلاء…………………………………………………………………….  79

ج-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به دادگستری…………………………………………………………………….  79

1-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به دادگاه محل طرح دعوی……………………………………………………  79

2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر محاکم…………………………………………………………………….  79

د-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر اشخاص………………………………………………………………….  80

2-2-2-تعهدات موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………………..  80

-تعهدات موکل نسبت به طرف قرارداد……………………………………………………………………………………  80

الف-التزام به مفاد عقد در حدود وکالت………………………………………………………………………………….  81

ب- وضعیت امور خارج از حدود وکالت………………………………………………………………………………..  82

ج-وضع موکل در برابر معاملاتی که به نام او انجام نمی شود……………………………………………………  82

فصل سوم: آثار تعهدات وکیل و موکل…………………………………………………………………………………….  84

3-1-آثار تعهدات وکیل و موکل نسبت به یکدیگر……………………………………………………………………  85

3-1-1-آثار تعهدات قراردادی وکیل و موکل…………………………………………………………………………..  85

3-1-1-1-آثار تعهدات قراردادی وکیل…………………………………………………………………………………..  86

3-1-1-2-آثار تعهدات قراردادی موکل………………………………………………………………………………….  87

3-1-2-آثار تعهدات قانونی وکیل و موکل………………………………………………………………………………  88

3-1-2-1-آثار تعهدات قانونی وکیل………………………………………………………………………………………  88

3-1-2-2-آثار تعهدات قانونی موکل……………………………………………………………………………………..  89

3-1-3-آثار تعهدات اخلاقی وکیل و موکل……………………………………………………………………………..  89

3-2-نحوه جبران خسارت…………………………………………………………………………………………………….  90

3-2-1-نحوه جبران خسارت طبق قرارداد……………………………………………………………………………….  90

3-2-2-نحوه جبران خسارت طبق قانون…………………………………………………………………………………  91

3-2-2-1-جبران از طریق اعاده ی وضع سابق………………………………………………………………………..  91

الف-بازگرداندن عین مال………………………………………………………………………………………………………  91

ب-از بین بردن منبع ضرر……………………………………………………………………………………………………..  92

3-2-2-2-جبران ضرر از راه دادن معادل………………………………………………………………………………..  92

الف-دادن مثل………………………………………………………………………………………………………………………  92

ب-دادن قیمت…………………………………………………………………………………………………………………….   93

3-3-اسباب معافیت از خسارت……………………………………………………………………………………………..  93

3-3-1-قوه قاهره…………………………………………………………………………………………………………………  94

3-3-2-فعل شخص ثالث……………………………………………………………………………………………………..  94

3-3-3-فعل متعهد له……………………………………………………………………………………………………………  95

3-3-4-شرط عدم مسئولیت…………………………………………………………………………………………………..  95

3-3-5-بیمه مسئولیت…………………………………………………………………………………………………………..  95

3-4-مقایسه مسئولیت قراردادی و غیر قراردادی………………………………………………………………………  96

3-5-جمع شرایط مسئولیت قراردادی و قانونی………………………………………………………………………..  98

3-6-آثار نوع تعهدات در عقد وکالت…………………………………………………………………………………….. 100

3-7-آثار تعهدات وکیل و موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………….. 102

3-7-1-آثار تعهدات وکیل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………….. 102

3-7-2-آثار تعهدات موکل نسبت به اشخاص ثالث…………………………………………………………………. 105

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 106     فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………. 108    چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………… 112

     مقدمه                                                                                                                    تعهدات وکیل و موکل به سه قسم تعهدات قراردادی، قانونی و اخلاقی تقسیم می شود که این تعهدات امکان دارد از نوع تعهد به وسیله یا تعهد به نتیجه باشد و همچنین برخی از موارد ترکیبی از این دو نوع است مانند تعهدات وکیل دادگستری. تعهدات قراردادی به آن دسته از تعهداتی می گویند که طرفین به صورت صریح و ضمنی در قرارداد وکالت مشخص می کنند و علاوه بر این دسته از تعهدات، قانون گذار برای حفظ حقوق طرفین عقد وکالت، به موجب قوانین و مقررات تعهداتی را بر عهده ی آن ها قرار داده است که تعهدات قانونی می باشد. تعهدات قانونی، تعهدی است که قانون گذار بدون وجود رابطه قراردادی، تکالیفی را برای اشخاص در مقابل دیگران مقرر می دارد. و علاوه بر این دو دسته از تعهدات، تعهدات دیگری هم بر عهده ی وکیل و موکل قرار دارد که به آن تعهدات اخلاقی می گویند که منشاء آن قرارداد یا قانون نمی باشد بلکه اشخاص براساس وجدان و اخلاق خود را ملزم به انجام  آن ها می دانند. اما در مورد آن دسته از تعهدات اخلاقی که علاوه بر چهره ی اخلاقی دارای چهره ی قانونی یا قراردادی می باشند از ضمانت اجرای قانونی یا قراردادی برخوردار هستند. وکیل و موکل علاوه بر اینکه نسبت به یکدیگر تعهداتی را بر عهده دارد در برابر اشخاص ثالث هم مسئول هستند و ملزم به اجرای آن تعهدات می باشد.             در رابطه با مسئولیت قراردادی و قانونی می توان بیان کرد که هر چند از نظر ماهیت یکی هستند اما از حیث آثار دارای تفاوت هایی می باشند. و مسئولیت قراردادی دارای دو مبنا است یکی مبنای مستقیم که قانون است و دیگری مبنای غیر مستقیم که اراده ی طرفین می باشد ولی مسئولیت قانونی تنها یک مبنا دارد و آن قانون است. اما این تفاوت ها باعث نمی شود که به یگانگی این دو مسئولیت لطمه وارد آورد و باعث جدایی آن ها بشود و در صورت جمع بودن شرایط مسئولیت قراردادی و قانونی متعهد له این حق را دارد که هر کدام را که مایل است مبنای طرح دعوی قرار دهد.                                                                   بیان مسأله تحقیق                                                                                                        رابطه بین وکیل و موکل ناشی از اراده مشترک طرفین تحت عنوان تعهدات قراردادی و همچنین قانونگذار تکالیفی را به منظور تضمین حقوق موکل و حفظ نظام دادرسی برای وکیل ایجاد کرده است که تعهدات قانونی نام دارد و به عبارت دیگر تعهد قانونی، تعهدی است که قانونگذار بدون رابطه ی قراردادی، تکالیفی را برای اشخاص در مقابل دیگران به وجود می آورد و سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا تعهدات وکیل که شامل تعهدات قراردادی و قانونی است از نوع تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه؟ اگر وکیل برای انجام کار معینی وکالت داشته باشد مانند امضای سند معامله ای که شرایط آن مورد توافق موکل و طرف او قرار گرفته است این تعهد، از نوع تعهد به نتیجه است و هنگامی که وکالت مخلوطی از تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله باشد در موردی که وکیل برای اقامه دعوی و دفاع از حقوق موکل از وی قبول وکالت می نماید تعهد او به تقدیم دادخواست، تعهد به نتیجه است که باید آن را انجام دهد ولی نسبت به پیروزی در دعوی، تعهد او صرفاً ناظر به اعمال مهارتهای حقوقی خود و کوشش در راه وصول به مطلوب است تعهد به وسیله است هرگاه وکیل برخلاف اصول پذیرفته شده در وکالت دعاوی نتیجه مطلوب موکل را تضمین کرده باشد تعهد وکیل نسبت به سرنوشت دعوی از تعهد به وسیله به تعهد به نتیجه تبدیل       می شود و در صورت عدم حصول نتیجه ی مطلوب چنین وکیلی را باید ناقض عهد خود دانست و در تعهد به نتیجه، اثبات اجرای وکالت بر عهده ی وکیل است و به دست نیامدن نتیجه مطلوب به معنی عدم انجام تعهد و تقصیر است ولی در تعهد به وسیله به دست نیامدن نتیجه مطلوب برای اثبات تقصیر وکیل کفایت نمی کند موکل باید اثبات کند که وکیل در راه رسیدن به نتیجه دلخواه تلاش متعارف را نکرده است و مسئله دیگری که در اینجا مطرح است این است که آیا بین تعهدات قانونی و قراردادی وکیل اختلاف ماهوی وجود دارد؟ اکثر حقوقدانان، رابطه حقوقی وکیل و موکل را از نوع رابطه قراردادی می دانند بنابراین تعهدات وکیل را تعهدات قراردادی می دانند. خواه تعهد وکیل ناشی از تراضی طرفین باشد و یا این تعهد به موجب قانون مقرر شده باشد و در وکالت طرفین با انعقاد عقد، کلیه آثار قانونی آن را پذیرفته اند و ماده 220ق.م در این باره بیان می کند که « عقود نه فقط متعاملین را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم می نماید بلکه متعاملین به کلیه ی نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل می شود ملزم می باشند » بنابراین از این ماده به دست می آید که تعهداتی را که به موجب قانون حاصل می شود در زمره تعهدات قراردادی آورده اند و سوال دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که آثار تعهدات قراردادی و قانونی وکیل و موکل در مقابل یکدیگر به چه صورت است؟ تکالیف و وظایف قراردادی آن دسته از الزاماتی است که به موجب قرارداد وکالت بر عهده ی وکیل و موکل قرار می گیرد و این تعهدات می تواند به صورت صریح یا ضمنی باشد اثر اصلی تعهد، الزام یا اجبار به انجام تعهد است با توجه به قاعده فقهی ( بطلان کل عقد بتعذر الوفا بمضمونه ) اگر پس از انعقاد عقد متعاقدین نتوانند به علتی به مفاد آن عقد وفا کنند آن عقد به علت تعذر و عدم امکان وفا به عهد منفسخ می شود بنابراین این     قاعده ی فقهی در مورد عقد وکالت هم جاری می شود. و تعهدات قانونی الزاماتی است که به موجب قانون برای شخص ایجاد می شود و اثر این وظایف الزاماتی را برای فرد ایجاد می کند و برای عدم اجرای آن ها ضمانت اجرایی ویژه ای معین کرده اند و طبق ماده 667 ق.م وکیل باید در اقدامات خویش مصلحت موکل را رعایت کند و از انجام کاری که به ضرر موکل است خودداری نماید در موردی که وکیل عمداً مصلحت موکل را نادیده بگیرد عمل او فضولی است ولی اگر وکیل قصد خیانت و ضرر زدن به موکل را نداشته در نفوذ این معامله اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از فقها مانند صاحب جواهر و دیگران این معامله را فضولی می دانند ولی به نظر می رسد در صورتی که وکیل قصد خیانت نداشته باشد چنین معامله ای نافذ باشد زیرا قصد وکیل رعایت مصلحت موکل بوده و قصد ضرر زدن به موکل را نداشته ولی در نتیجه عدم مراقبت و احتیاط لازم عمل حقوقی را که انجام داده است به نفع موکل نیست و تکالیف قانونی ضمانت اجرای بیشتری نسبت به تعهدات اخلاقی دارند و به عبارت دیگر منشأ  اصلی تعهدات متقابل وکیل و موکل ناشی از قرارداد است و در حیطه تعهدات قراردادی قرار می گیرد ولی شغل وکالت دارای قوانین و مقررات و نظامنامه های خاص خود است که وظایفی را برای وکلاء ایجاد می کند. تعهداتی را که وکیل به نمایندگی از موکل انجام می دهد مستقیماً برای موکل است و وکیل معامله را به جای موکل واقع ساخته است و دعاوی که ناشی از این معاملات است موکل اقامه می کند و هرگاه دیگران نسبت به معاملات مزبور دعاوی داشته باشند به طرفیت موکل اقامه می کنند و نسبت به اموری که خارج از حدود وکالت انجام می دهد هیچ تعهدی برای موکل ایجاد نمی کند همچنان که موکل نمی تواند از آن منتفع شود مگر آن که موکل آن عمل فضولی وکیل را صریحاً و ضمناً اجاره دهد. و همچنین موکل موظف به پرداخت هزینه ها است و پرداخت هزینه ها وابستگی به حاصل شدن نتیجه مطلوب ندارد زیرا اغلب موارد اعمال وکیل تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه و موکل نمی تواند به این بهانه که عمل مطلوب صورت نگرفته از پرداخت هزینه ها خودداری کند و اگر اجرت قراردادی گزاف باشد موکل می تواند در حدود قواعد مربوط به خیار غبن پیمان را فسخ کند و اجرت المثل کار وکیل را بپردازد و در مورد اموری که در عرف خارج از وظایف وکیل است و برای انجام آن اجیر گرفته می شود و اگر خود شخصاً انجام دهد به نظر می رسد در این صورت مستحق اجرت خواهد بود و نمی توان عقد وکالت را با عقد مضارب، مقایسه کرد چون فرض تبرعی بودن کارهای مضارب است ولی برخلاف مضارب کارهایی که وکیل انجام می دهد نمی توان فرض تبرعی بودن کرد بلکه در این موارد باید تبرعی بودن اثبات شود بنابراین وکیل مستحق اجرت خواهد بود. و در مقالات و       پایان نامه ها، ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل کمتر مورد توجه قرار گرفته و بیشتر در زمینه تعهدات وکیل کار شده است و هدف من از این تحقیق این است که به بررسی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل بپردازم و در این پایان نامه حقوق ایران و فقه را با هم مقایسه کنم.

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

و......

بررسی فقهی و حقوقی تأثیر تدلیس بر اراده

با فرمت قابل ویرایش word - بررسی فقه ی و حقوقی تأثیر تدلیس بر اراده

فهرست مطالب

 عنوان                                                                                                                                 صفحه

چکیده

مقدمه

طرح تحقیق

الف- بیان مسئله

ب-اهداف تحقیق

پ- پیشینۀ تحقیق

ت-روش تحقیق

ث-سؤالات تحقیق

ج-فرضیه های تحقیق

1-فصل اول کلیات ،تعاریف و  مفاهیم……………………………………………………………………………………………………………1

1-1 -مفهوم تدلیس………………………………………………………………………………………………………………………………………….1

1-1-1- مفهوم لغوی تدلیس……………………………………………………………………………………………………………………………1

1-1-2-مفهوم اصصلاحی تدلیس  ………………………………………………………………………………………………………………….1

1-2-مفهوم اراده……………………………………………………………………………………………………………………………………………….2

1-2-1-مفهوم لغوی اراده ………………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2-2- مفهوم اصطلاحی اراده………………………………………………………………………………………………………………………..2

1-2-3- تبیین اراده و اصل آزادی قراردادی……………………………………………………………………………………………………2

1-2-3-1-توافق اراده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………4

1-2-3-2-ایجاب………………………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-2-3-3-قبول…………………………………………………………………………………………………………………………………………………5

1-2-4-اصل آزادی قراردادی……………………………………………………………………………………………………………………………6

1-2-5-موانع آزادی قراردادی…………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-2-5-1-قانون………………………………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-2-5-2-نظم عمومی……………………………………………………………………………………………………………………………………..9

1-2-5-3-اخلاق حسنه…………………………………………………………………………………………………………………………………10

1-3-حاکمیت اراده در اعمال حقوقی …………………………………………………………………………………………………………..12

1-3-1-تفاوت رضا و اراده …………………………………………………………………………………………………………………………….14

1-4-عیوب اراده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….15

1-4-1-اکراه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….15

1-4-2-اشتباه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….16

1-5-جایگاه حسن نیت در حقوق اسلام و ایران ………………………………………………………………………………………. 17

1-5-1-حسن نیت در قرآن ………………………………………………………………………………………………………………………….17

1-5-2-حسن نیت در سنت …………………………………………………………………………………………………………………………18

1-5-3-مصادیق حسن نیت در حقوق ایران ………………………………………………………………………………………………..18

1-6-منابع فقهی مربوط به تدلیس……………………………………………………………………………………………………………….19

1-6-1- قرآن مجید……………………………………………………………………………………………………………………………………….19

1-6-2-سنت …………………………………………………………………………………………………………………………………………………23

1-6-3-اجماع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………27

1-6-4-عقل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………28

1-7-مسئولیت در حقوق اسلام و ایران ………………………………………………………………………………………………………..28

1-7-1-مفهوم مسئولیت مدنی …………………………………………………………………………………………………………………….28

1-7-2-مسئولیت مدنی و کیفری …………………………………………………………………………………………………………………29

1-7-3-ارتباط دو مسئولیت مدنی و کیفری ………………………………………………………………………………………………..29

1-7-4-مبانی مسئولیت در فقه امامیه …………………………………………………………………………………………………………30

1-7-4-1- قاعده لاضرر…………………………………………………………………………………………………………………………………30

1-7-4-2- قاعده اتلاف………………………………………………………………………………………………………………………………….30

1-7-4-3- قاعده تسبیب……………………………………………………………………………………………………………………………….31

1-7-4-4- ضمان ید………………………………………………………………………………………………………………………………………31

1-7-4-5- ضمان غرور………………………………………………………………………………………………………………………………….32

1-7-5-مسئولیت در حقوق ایران …………………………………………………………………………………………………………………33

2-فصل دوم-عناصر و احکام تدلیس و انواع آن …………………………………………………………………………………………34

2-1 –قلمرو تدلیس ………………………………………………………………………………………………………………………………………34

2-2-عملیات فریبنده مدلِّس………………………………………………………………………………………………………………………….34

2-2-1- عناصر تدلیس …………………………………………………………………………………………………………………………………35

2-2-2-عنصر مادی تدلیس…………………………………………………………………………………………………………………………..35

2-2-3-عنصر روانی تدلیس ………………………………………………………………………………………………………………………….35

2-3-انواع تدلیس ………………………………………………………………………………………………………………………………………….37

2-3-1-تدلیس قولی (گفتار کاذبانه) ……………………………………………………………………………………………………………37

2-3-2-تدلیس فعلی(اعمال متقلبانه) …………………………………………………………………………………………………………..40

2-3-3-تدلیس سلبی(سکوت عمدی) ………………………………………………………………………………………………………….41

2-3-4-تدلیس ثالث………………………………………………………………………………………………………………………………………43

2-3-5- ترغیب به معامله یا تبلیغ…………………………………………………………………………………………………………………45

2-3-6-بررسی تدلیس در نکاح……………………………………………………………………………………………………………………..47

2-3-6-1-شرایط تأثیر تدلیس در نکاح ……………………………………………………………………………………………………….48

2-3-7 تدلیس در معاملات دولتی…………………………………………………………………………………………………………………49

2-4- تدلیس و نهادهای مشابه-حیله و تقلب نسبت به قانون و تدلیس………………………………………………………50

2-4-1- تدلیس و نظریه اشتباه…………………………………………………………………………………………………………………….50

2-4-2-اکراه و تدلیس……………………………………………………………………………………………………………………………………54

2-4-2-1 – تعریف اکراه و مفهوم آن  …………………………………………………………………………………………………………54

2-4-2-2-اثر حقوقی اکراه ……………………………………………………………………………………………………………………………54

2-4-3-تدلیس و قاعده غرور ………………………………………………………………………………………………………………………..55

2-4-4-تدلیس و عیب ………………………………………………………………………………………………………………………………….57

2-4-5-تدلیس و غبن ………………………………………………………………………………………………………………………………… 58

2-4-6- تدلیس و تخلف از شرط صفت ……………………………………………………………………………………………………… 59

2-5-حیله و تقلب نسبت به قانون و تدلیس ………………………………………………………………………………………………..61

2-5-1- تقلب نسبت به قانون………………………………………………………………………………………………………………………..63

2-5-2-مقایسه تدلیس و تقلب نسبت به قانون   ………………………………………………………………………………………..65

3- فصل سوم –آثار –ضمانت اجرا – جبران خسارت  ………………………………………………………………………………67

3-1-تأثیر تدلیس بر سرنوشت عقد ………………………………………………………………………………………………………………67

3-2- چگونگی و اقسام ضمانت اجرا …………………………………………………………………………………………………………….72

3-2-1-کلیات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….72

3-2-1-1-بطلان و عدم نفوذ و فسخ قرارداد ……………………………………………………………………………………………….73

3-2-1-2-اجرای مفاد حق به طور مستقیم …………………………………………………………………………………………………73

3-2-1-3-فشار به مدیون برای اجرای حق ………………………………………………………………………………………………….74

3-2-1-4-الزام به جبران خسارت-مسئولیت مدنی …………………………………………………………………………………….74

3-2-1-5-شیوه های فسخ قرارداد ……………………………………………………………………………………………………………….74

3-3- آثار فسخ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

3-3-1-انحلال عقد ……………………………………………………………………………………………………………………………………….77

3-3-2-انتفاء شرط به لحاظ انحلال عقد ……………………………………………………………………………………………………..78

3-3-3-اصل بازگشت عین آثار قبل از عقد…………………………………………………………………………………………………..79

3-3-3-1-نظریه حضرت امام خمینی (ره) در طریقه استرداد عوضین ………………………………………………………80

3-3-3-2-نظریه شهید ثانی در استرداد بدل عوضین …………………………………………………………………………………80

3-3-4-جواز انتقال منافع ……………………………………………………………………………………………………………………………..81

3-4-اسقاط خیار تدلیس ………………………………………………………………………………………………………………………………82

3-5-لزوم فوریت فسخ قرارداد……………………………………………………………………………………………………………………….82

3-6-اعلام فسخ  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………83

3-6-1-اعمال حق فسخ از طریق لفظ ………………………………………………………………………………………… 83

3-6-2-اعمال حق فسخ از طریق فعل ……………………………………………………………………………………… 84

3-7-اثبات حق فسخ در مرحله ایجاد ………………………………………………………………………………………….. 84

نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………..85

منابع  ……………………………………………………………………………………………………………………………………….88

چکیده

تدلیس به معنای فریبکاری و نیرنگ بازی و حیله گری است. و در اصطلاح فقهی و حقوقی به این معنی است که یکی از طرفین عقد یا قرارداد با انجام اعمالی توأم با فریب، موجب مشتبه شدن امر بر طرف دیگر می شود به نحوی که یا با کتمان عیب و نقص مورد معامله و یا با اظهار صفت کمال در مورد معامله در حالی که فاقد آن است، سرانجام در شکل گیری اراده طرف مقابل مؤثر افتاده و موافقت او را جهت انعقاد عقد جلب می کند. در حقوق ایران به تبعیت از فقه امامیه، تدلیس در باب خیارات مورد بحث قرار گرفته است و این امر از عیوب اراده خارج می باشد . زیرا عیب اراده در فقه امامیه منحصر به اکراه و اشتباه می باشد . لذا تصور نادرست ناشی از حیله و فریب اگر به حد اشتباه مؤثر در عقد نرسد، تأثیری در نفوذ صحت عقد ندارد و تنها حق فسخ به فریب خورده می دهد . از مصادیق شایع تدلیس در فقه،می توان به تدلیس ماشطه در نکاح و تدلیس تصریه در بیع حیوان نام برد. البته در جوامع امروزی با عنایت به تنوع زندگی و نوع معاملات و روابط اقتصادی نوین،تدلیس مصداق های بیشتری خواهد داشت و دامنه شمول آن در حال گسترش می باشد. تدلیس علاوه به جنبه صرف حقوقی ، بعضاً جنبه جزایی هم خواهد داشت و مرتکب آن به عنوان یک مجرم واجد مجازات کیفری است . از جمله می توان به تدلیس در معاملات دولتی، تدلیس در کلاهبرداری ، نام برد. دیگر اینکه ارتکاب تدلیس از سوی هر یک از طرفین امکان پذیر است و حق فسخ برای فریب خورده محفوظ خواهد ماند.

واژگان کلیدی: تدلیس- عیوب اراده- ضرر- فسخ-جبران خسارت

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

و......