پایان نامه ارزش یابی زیست محیطی مکان شهرکهای صنعتی
پایان نامه کارشناسی ارشد
عنوان :
ارزشیابی زیست محیطی مکان شهرکهای صنعتی
با فرمت قابل ویرایش word
تعداد صفحات: 125 صفحه
تکه های از متن به عنوان نمونه :
چکیده:
مکانیابی مناطق صنعتی با در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی یک عامل کلیدی در برنامه ریزی‌ها و مدیریت مناطق می‌باشد. از آن جا که معیارهای مکانیابی متنوع و وسیع می‌باشند، لذا، لازم است معیارهای مناسب جهت تامین شرایط و ضوابط مورد نیاز انتخاب گردیده تا بهترین نتیجه حاصل گردد. توسعه پایدار نیازمند یافتن روشی جدید برای طراحی و استقرار مناطق صنعتی است، تا بتواند تاثیر زیست محیطی منفی حاصل از ایجاد و بهره برداری صنایع را به حداقل برساند.
بدین منظور و جهت ارزشیابی زیست محیطی مکان شهرکهای صنعتی استان کهگیلویه و بویراحمد هشت معیار شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی، کاربری اراضی، مناطق حفاظت شده، فاصله از گسل و فاصله از مسیل انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت. لایه‌های اطلاعاتی معیارها به محیط GIS وارد گردید. برای استاندارد سازی معیارها با استفاده از منطق بولین ابتدا لایه‌های استاندارد شده توسط عملگر اشتراک همپوشانی گردید و در نهایت نقشه تناسب استقرار صنایع تهیه گردید. در مرحله بعد استاندارد سازی عوامل با توابع فازی انجام و وزن دهی لایهها با روش زوجی انجام شد. در نهایت لایه‌های محدودیت شامل فاصله از گسل، فاصله از مسیل و مناطق حفاظت شده توسط منطق بولین استاندارد شد. لایه‌های شیب، فاصله از راه‌های ارتباطی، فاصله از آبراه، فاصله از مناطق مسکونی و کاربری اراضی با استفاده از توابع فازی استاندارد گردید سپس با استفاده از معادله ترکیب خطی وزنی در محیط GIS لایهها تلفیق و نقشه مطلوبیت استقرار صنایع بدست آمد.
نتایج حاصل از همپوشانی بولین بیانگر آن بود که در استان کهگیلویه و بویراحمد، 20 لکه جهت استقرار صنایع مناسب می‌باشد که در قسمت جنوب و شرق منطقه مورد مطالعه واقع گردیدهاند. نتایج حاصل از روش ترکیب وزنی نشان داد که 5/5 درصد از وسعت منطقه از مطلوبیت بالا جهت استقرار صنایع برخوردار می‌باشد. همپوشانی نقشه موقعیت شهرکهای صنعتی مستقر با نقشه حاصل از منطق بولین مشخص کرد که شهرکهای صنعتی استان کهگیلویه و بویراحمد در مناطق نامناسب واقع گردیدهاند. همچنین نقشه حاصل از ترکیب وزنی خطی نشان داد هیچ کدام از شهرکهای صنعتی استان در مناطقی با مطلوبیت بالا قرار ندارند.
کلمات کلیدی: مکانیابی استقرار صنایع، روش فازی، روش ترکیب خطی وزنی، تحلیل سلسله مراتبی، تصمیم گیری چند معیاره، استان کهگیلویه و بویراحمد
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 4
1-7- تاریخچه ایجاد شهرکهای صنعتی در دنیا 7
1-8- تاریخچه ایجاد شهرکهای صنعتی در ایران. 8
1-9- انواع شهرکهای صنعتی با توجه به کارکرد اصلی و موقعیت قرار گیری آنها 8
1-10- نمایی از کالبد شهرکهای صنعتی.. 11
1-12- اهمیت مکانیابی شهرکهای صنعتی از نظر دولت.. 12
1-12-1- مسایل زیست محیطی.. 13
1-12-3- توزیع و پراکنش منطقه‌ای جمعیت.. 14
1-12-4- توزیع منطقه‌ای فعالیت‌های اقتصادی.. 14
1-12-5- توسعه اقتصادی منطقه. 15
1-12-7- تأثیر بر محیط پیرامون: 15
1-12-8- تاثیر بر جوامع انسانی.. 16
1-13- اهمیت مکانیابی شهرکهای صنعتی از نظر کارفرمای اقتصادی.. 17
1-13-1- تصمیم گیری از دیدگاه کارفرمایان اقتصادی.. 18
1-14- مکانیابی شهرک صنعتی.. 18
1-14-2- عوامل و ضوابط خاص... 20
ادامه فهرست مطالب
عنوان صفحه
1-15- اشتباهات متداول در مطالعات مکانیابی.. 21
1-16- ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیت‌های صنعتی.. 23
1-18- چارچوب و ساختار پردازش‌های چند معیاره مکانی.. 26
1-19- مراحل تصمیم گیری چند معیاره مکانی.. 26
1-20- آنالیز تصمیم گیری چند معیاره 27
1-21- طبقه بندی‌های صورت گرفته در تصمیم گیریهای چند معیاره 29
1-22- طبقه بندی بر اساس معیارها 29
1-23- طبقه بندی بر اساس تعداد افراد دخیل در فرآیند تصمیم گیری.. 29
1-24- طبقه بندی بر اساس شرایط حاکم بر فرآیند تصمیم گیری.. 30
1-25- عناصر تصمیم گیریهای چند معیاره 30
1-26- تحلیل‌های تصمیم گیری چند معیاره مکانی.. 30
1-27- روش‌های تصمیم گیریهای چند معیاره 31
1-28- انواع روش‌های تصمیم گیری چند شاخصه. 31
1-29- تحلیل تصمیم گیری چند معیاره 32
1-30- تصمیم گیری چند معیاره 32
1-31- کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در مکانیابی شهرکهای صنعتی.. 33
1-32- روش‌های استاندارد سازی.. 33
1-35- روش تحلیل سلسله مراتبی.. 36
1-37- ایجاد ساختار سلسله مراتبی معیارها 38
1-38- مزایای فرآیند سلسله مراتبی.. 39
1-39- محدودیت‌های فرآیند تحلیل سلسله مراتبی.. 40
ادامه فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- پیشینه تحقیق در ایران. 43
2-2- پیشینه تحقیق در سایر کشورها 46
فصل سوم: مواد و روشها
3-1- موقعیت منطقه مورد مطالعه. 51
3-5- وضعیت خاک شناسی استان. 62
3-7-1- دریاچه‌ها و تالاب‌های استان. 65
3-8- وضعیت پوشش گیاهی استان. 67
ادامه فهرست مطالب
عنوان صفحه
3-9- مناطق حفاظت شده و ویژگی حیات وحش استان. 70
3-9-1- منطقه حفاظت شده دنا 71
3-9-2- منطقه حفاظت شده جنگلی دنای شرقی.. 71
3-9-3-منطقه حفاظت شده تنگ سولک... 72
3-9-4- منطقه حفاظت شده کوه خیز و سرخ. 72
3-9-5- منطقه حفاظت شده کوه دیل. 73
3-9-6- منطقه حفاظت شده کوه خامین.. 73
3-10- موقعیت اقتصادی و اجتماعی استان. 74
3-12- وضعیت صنایع و معادن استان. 76
3-13- کشاورزی و دام داری استان. 76
3-14- وضعیت شهرکهای صنعتی استان. 78
3-17- تهیه لایه‌های اطلاعاتی.. 80
3-18- استاندارد سازی معیارها 80
3-19- تعیین وزن معیارها با استفاده از روش سلسله مراتبی.. 81
3-20- ترکیب و تلفیق نقشههای معیارها براساس روش ترکیب خطی- وزنی (WLC) 82
3-22- ارزشیابی شهرکهای صنعتی مستقر. 83
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادهها (یافتهها)
4-1- استاندارد سازی نقشه‌ها با استفاده از منطق بولین.. 85
ادامه فهرست مطالب
عنوان صفحه
4-1-2- نقشه بولین کاربری اراضی.. 85
4-1-3- نقشه بولین فاصله گسل. 86
4-1-4- نقشه بولین حریم مناطق مسکونی.. 87
4-1-5- نقشه بولین مناطق حفاظت شده 87
4-1-8- نقشه بولین آبهای سطحی.. 89
4-2- رویهم گذاری نقشههای بولین معیارها 90
4-3-2- نقشه فازی راه‌های ارتباطی.. 91
4-3-3- نقشه فازی فاصله از آبهای سطحی.. 92
4-3-4- نقشه فازی فاصله از مناطق مسکونی.. 93
4-3-5- نقشه فازی کاربری اراضی.. 93
4-5- رویهم گذاری لایه‌های اطلاعاتی با روش ترکیب وزنی خطی.. 94
4-6- وضعیت مطلوبیت شهرکهای صنعتی استان. 95
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-2- استاندارد سازی معیارها 99
فهرست جدولها
عنوان شماره صفحه
جدول 1-1: حداقل فاصله صنایع گروه 4، 5 و 6. 24
جدول 1-2: فاصله واحدهای تولید و بسته بندی مواد غذایی از صنایع 25
جدول 1-3: حالات مختلف برای مقایسه زوجی و مقادیر عددی آن 39
جدول 3-1: جمعیت، تعداد، بخش‌ها و دهستان‌های استان به تفکیک شهرستان‌ها 75
جدول 3-2: اطلاعات شهرکهای مورد بهره برداری استان کهگیلویه و بویراحمد 79
جدول 3-3: محدوده استفاده شده جهت استاندارد سازی با استفاده از منطق بولین 81
جدول 3-4: محدوده استفاده شده جهت استاندارد سازی با استفاده از منطق فازی 81
جدول 3-5: معیارهای وزن دهی شده به وسیله مقایسه زوجی 82
جدول 4-1: معیارهای وزن دهی شده 94
جدول 4-2: نقشههای بولین و شهرکهای صنعتی به تفکیک... 95
جدول 4-3: طبقه بندی مطلوبیت مناطق حاصل از روش ترکیب وزنی خطی.. 96
جدول 4-4: ارزشیابی تناسب مکانی شهرکهای صنعتی با استفاده از منطق بولین و WLC. 97
فهرست شکلها
عنوان شماره صفحه
فهرست نقشه‌ها
عنوان شماره صفحه
نقشه 3-1: موقعیت منطقه مورد مطالعه. 51
نقشه 3-2: شهرستان‌های استان کهگیلویه و بویراحمد. 52
نقشه 3-3: طبقات بارندگی استان کهگیلویه و بویراحمد. 58
نقشه 3-4: وضعیت زمین شناسی استان کهگیلویه و بویراحمد. 60
نقشه 3-5: سازندهای زمین شناسی استان کهگیلویه و بویراحمد. 61
نقشه 3-6: حساسیت سنگ به فرسایش استان کهگیلویه و بویراحمد. 61
نقشه 3-7: خاک شناسی استان کهگیلویه و بویراحمد. 62
نقشه 3-8: هیپسومتریک استان کهگیلویه و بویراحمد. 64
نقشه 3-9: طبقات شیب استان کهگیلویه و بویراحمد. 64
نقشه 3-10: هیدرولوژی استان کهگیلویه و بویراحمد. 65
نقشه 3-11: دریاچههای استان کهگیلویه و بویراحمد. 66
نقشه 3-12: تراکم پوشش گیاهی استان کهگیلویه و بویراحمد. 67
نقشه 3-13: پراکنش جنگلهای استان کهگیلویه و بویراحمد. 68
نقشه 3-14: مناطق حفاطت شده استان کهگیلویه و بویراحمد. 70
نقشه 3-15: کاربری اراضی استان کهگیلویه و بویراحمد. 78
نقشه 3-16: موقعیت مکانی شهرکهای صنعتی استان کهگیلویه و بویراحمد. 79
نقشه 4-1: بولین شیب استان کهگیلویه و بویراحمد. 85
نقشه 4-2: بولین کاربری اراضی استان کهگیلویه و بویراحمد. 86
نقشه 4-3: بولین گسل استان کهگیلویه و بویراحمد. 86
نقشه 4-4: بولین مناطق مسکونی استان کهگیلویه و بویراحمد. 87
نقشه 4-5: بولین مناطق حفاظت شده استان کهگیلویه و بویراحمد. 88
نقشه 4-6: بولین مسیل استان کهگیلویه و بویراحمد. 88
نقشه 4-7: بولین راه‌های ارتباطی استان کهگیلویه و بویراحمد. 89
نقشه 4-8: بولین آبهای سطحی استان کهگیلویه و بویراحمد. 89
نقشه 4-9: حاصل نقشه همپوشانی نقشههای بولین استان کهگیلویه و بویراحمد. 90
نقشه 4-10: حاصل نقشه همپوشانی نقشههای بولین لکه‌های بیشتر از 500 هکتار. 90
فهرست نقشه‌ها
عنوان شماره صفحه
نقشه 4-11: فازی شیب استان کهگیلویه و بویراحمد. 91
نقشه 4-12: فازی راه‌های ارتباطی استان کهگیلویه و بویراحمد. 92
نقشه 4-13: فازی فاصله از آبهای سطحی استان کهگیلویه و بویراحمد. 92
نقشه 4-14: فازی مناطق مسکونی استان کهگیلویه و بویراحمد. 93
نقشه 4-15: فازی کاربری اراضی استان کهگیلویه و بویراحمد. 93
نقشه 4-16: مطلوبیت استقرار صنایع حاصل از روش ترکیب وزنی خطی.. 94
نقشه 4-17: موقیعت شهرک‌ها و مطلوبیت مکانی آنها در محدوده مورد مطالعه. 95
نقشه 4-18: مطلوبیت استقرار صنایع حاصل از روش ترکیب وزنی خطی.. 96
1-1- مقدمه
افزایش جمعیت و نیاز روز افزون کشور به محصولات جدید، منجر به احداث و توسعه فضاهای تولیدی و صنعتی گردید. تعدد و تنوع و ارتقای محصولات جدید در همه عرصه‌های زندگی و پاسخ به نیازهای عمومی باعث شد تا کارخانجات تولیدی، به سرعت گسترش یافته و در مدت کوتاهی نیاز روز افزون کشور به صنایع و کارخانجات پیشرفته و مدرن تفکر احداث شهرکهای صنعتی را پدید آورد.
رشد صنعت به صورت مجتمع، منطقه، ناحیه، قطب یا شهرک صنعتی پدیده‌ای گردید تا به لحاظ اهمیت از آغاز قرن بیستم میلادی در توسعه صنعتی کشورهای جهان و بهره گیری از امکانات و قابلیت‌های هر منطقه مورد توجه ویژه قرار گیرد لزوم همگام شدن در راه صنعت و توسعه ملزم به در نظر گرفتن آمایش سرزمین و تقسیم نیروی کار در مناطق مختلف کشور با هدف توسعه صنعتی محورها و قطب‌ها، مکان‌هایی را برای تجمع واحدهای صنعتی به صورت شهرک یا مجتمع، انتخاب و سازماندهی کند. این سازماندهی متأثر از عواملی مانند رشد جمعیت، اشتغال، محدودیت زمین، حفاظت و توسعه محیط زیست و تعیین کاربری زمین‌های صنعتی می‌باشد (Forslid et al., 2002).
شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی پژوهشی و فن‌آوری و خدمات پشتیبانی از قبیل طراحی، مهندسی، آموزشی، اطلاع رسانی، مشاوره‌ای و بازرگانی که تمام یا پاره‌ای از امکانات زیر بنایی و خدمات ضروری را با توجه به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیت‌های آن در اختیار واحدهای مذکور قرار می‌دهد. در چند دهه اخیر ایجاد و بهره برداری شهرکهای صنعتی رشد چشمگیری داشته است. ایجاد شهرکهای صنعتی که به منظور نیل به خودکفایی صنعتی کشور و منطقه، هدایت سرمایه‌ها و بهره گیری از نیروی انسانی متخصص انجام می‌گیرد و فواید بسیاری در ارتقای سطح زندگی مردم، ایجاد کار، گردش سرمایه و بهره مندی انسان‌ها دارد. اما اگر شهرک صنعتی و صنایع مستقر در آن بدون توجه به امکانات مکانی، منابع زیست محیطی و دستور العمل‌های رفتاری از جمله مقررات حفاظت محیط زیست، فیزیولوژی انسان‌ها، گیاهان، حیوانات و مواهب طبیعی از قبیل آب، هوا و خاک، ایجاد شوند ممکن است باعث بروز اثرات ناسازگار شوند و بر خلاف اهداف مورد انتظار نتیجه دهند. بنابراین، اگر مکان شهرک‌ها مناسب نباشد سرمایه هدر داده شده است (منوری، 1380).
بررسی شرایط کنونی ایران و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف کشور، حتی پس از تصویب قانون شرکت شهرکهای صنعتی ایران نشان می‌دهد که نه تنها به مساله آمایش سرزمین چه در مقیاس ملی و یا منطقه‌ای، حتی در شرایط حاضر توجه نمی‌شود و تقسیم کار و محدودة وظایف از دیدگاه کارشناسی مطرح نیست، بلکه سیاست‌ها و اعمال نفوذها موجبات شکل گیری مسایل مرتبط با آمایش سرزمین شده و می‌شود (پولاددژ، 1373؛ دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1364).
با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست دو موضوع جدایی ناپذیر می‌باشند ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط زیست، در کلیه‌ی برنامه‌های توسعه حداقل خسارت به منابع و محیط زیست وارد شود. اما عدم توجه به آثار و پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت پروژه‌های مختلف، عمدتاً سبب بروز مشکلات اساسی برای انسان و طبیعت خواهد شد (منوری، 1389).
و......
