پیشگفتار:
پیشینه های تاریخی و آثار موجود در موزه هاحکایت از این واقعیت دارد که کیفیت مطلوب کالا و انجام صحیح خدمت از زمان آشنایی انسان با کمیت و خواص اشیاء همراه او بوده است.
زمانی که تولید با استفاده از ابزارهای سنتی انجام می گرفت، تعیین کیفیت و تشخیص آن کار چندان مشکلی نبود، پی بردن به کیفیت تولید و خدمت با استفاده از حواس پنج گانه میسر بود، اما با پیشرفت علوم، فن آوری افزایش جمعیت و بالا رفتن مصرف، ضرورت تولید انبوه و در نتیجه جایگزین شدن ماشین به جای انسان و ابزار دستی ،دیگر سنجش کیفیت با استفاده از حواس پنج گانه و بدون آزمایشگاه و ابزار و توانایی های فنی امکانپذیر نبود.
توجه به کیفیت کالا و خدمات ضرورت، ایجاد و تاسیس چنین سازمانی را اثبات نمود.
استانداردها، این جزوه های کوچک حاوی زبده ترین اصول تکنو لوژی جهانی است که خود نتیجه و عصاره ی قرنها کوشش و پژوهش و ازمایش و خطای هزاران دانشمند و محقق و کارشناس در طی قرون متمادی بوده است. در یک استاندارد آنچه به چشم می خورد، چند پیشنهاد و ساده، دو سه فرمول کلی، یک یا چند جدول و مقداری اعداد و ارقام است که شاید در مرحله ی اول به نظر چیزی عادی و بی اهمیت جلوه کند اما در واقع این مطالب راهگشای پیشرفت و ترقی بسیاری از مشکلات علمی در صنایع و فنون است.
استاندارد وقانون طبیعت:
طبیعت برای خود قوانینی دارد که هرگز از آنها سر پیچی نمی کند مثلاً هر فرد به طور طبیعی دارای دو چشم،دو گوش، یک دهان، دو دست و دو پا است. همچنین اندامهای درونی و بیرونی همه ی افراد به یک صورت ساخته شده است و در جزئیات اختلافاتی دیده می شود. در گیاهان مشاهده می شود که هر دو درخت دارای نوع خاص ریشه، تنه، ساقه، ریشه، برگ و میوه است. چنانکه هرگز از درخت گردو خربزه نمی روید.
استاندارد و تنظیم طبیعت:
به طور کلی طبیعت و تمام مظاهر آن از نظم و هماهنگی شگرفی حکایت می کند و هنر خلاقه دستگاه آفرینش هرگز دور از نظم و ترتیب نیست. از موجودات ذره بینی گرفته تا حشرات ، خزندگان، پرندگان، پستانداران و نباتات چه آنها که در خشکی زیست می کنند و چه آنها که در اعماق دریا به سر می برند.
گردش معین و مدار منظم سیارات، طلوع و غروب خورشید، پدید آمدن روز و شب و ماه و سال با نظم و توالی مخصوص به خود، پیدایش فصول چهارگانه همه این گفتار را تأیید می کنند که نظام طبیعت دارای نظم و ویژگی های خاصی می باشد. وجود الکترونهای معین و گردش منظم آنها در هر اتم- وجود خواص مشخص در عناصر مختلف و روابط و قوائد فیزیکی و شیمیایی که بین آنهاست همه حساب شده و معین و خالی از هرج و مرج و ناب مانی است، از آنها که بشر شناخته و به اسرار و رموز آنها پی برده تا بسیاری دیگر که هنوز در پردة ابهام مانده است همه در تحت اصول و قوائد منظم و معین قرار دارند.
تفاوت استانداردهای طبیعت و استاندارد های طبیعی:
در اینجا لازم به توضیح است که تفاوت بین استاندارد های طبیعی با استاندارد های طبیعت بیان شود.
استانداردهای طبیعت چنان که گفته شد عبارتند از قانون ها و قائده هایی که در جهان هستی وجود دارد و بشر در آنها تاثیری ندارد و بشر میتواند از این قانونها به سود خود بهرمند شود. همچنین میتواند از یکی از نیروهای طبیعت برای دفع نیرو ی دیگری استفاده کند. لکن نمیتواند این قانونها را از میان بردارد .
اگر استاندارد نمی بود چه می شد؟
اگر گردش زمین بر هم میخورد و گرمای شدید در نتیجه طولانی شدن شب و روز ایجاد می شد چه می شد ؟ اگر ساختمان بدن انسان درتمام دورانهای زندگی بشر یکنواخت و یک شکل نبود و هر انسانی یا هر قوم و قبیله أی ساختمانی نخصوص به خود داشت مثلا از حیث آناتومی دستگاههای مختلف بدن یا اعمال فیزیولوژیک آنها با هم متفاوت و متغیر بود چطور با این همه تنوع امکان کوچکترین کشف وترقی در علم پزشکی بود.
بدون شک اساس این همه پیشرفت و کارهای تازه بر یکنواختی نظم و قواعده ی صحیحی که در طبیعت حکمفرماست استوار بوده و همین امر موجب میگردد که با کشف یک مورد ودرک یک موضوع آن را به سهولت با سایر موارد مشابه و هم شکل منطبق ساخته و راه را برای دریافت و کسب اطلاع و کشف موارد بسیار دیگر هموار ساخت در واقع وجود استاندارد امور طبیعی به جای آنکه فکر متخصّصین و کاشفان را در پیچ و خم های تنوع و ناهماهنگ گرفتار کند،آنها را به سوی پیشرفت و به سامان رسیدن در یک امر رهنمود ساخته و فکر و نیروی آنها را برای مسائل مهم تر و بهتر در مسیر پیشرفت آزاد می گذارد. و اندیشیدن به موارد تازه را مسیر می سازد.
تاریخچه:
استاندارد کردن پدیدة جدیدی نیست و از دیر زمان در زندگی بشر وجود داشته است. استاندارد کردن نیز مانند بسیاری از پدیده های طبیعی شناخت و برداشتی است که انسان از محیط پیرامون خود دارد.
این امر در ابتدا به صورت نا خوداگاه تحقّق یافته است. برای مثال در تاریخ پیدایش سیستم شمارش دهدهی که هم اکنون نیز مورد استفاده قرار می گیرد و به گذشته بسیار دور باز میگردد و در واقع الگویی است از تعداد انگشتان دو دست انسان. همینگونه استاندارد کردن تقویم و تعداد روزهای ماه در سال رومی که توسط ژولیوس سزار در سال 46 قبل از میلاد مسیح انجام شده است.
در ایران در زمان داریوش اول پادشاه هخامنشی و زنه های استاندارد شده ای بر اساس واحدی که ((کرشه)) نامیده می شد و وزن هر کرشه معادل3/83 گرم بود. وزنه ای که از آن زمان باقی مانده و هم اکنون در ایران موجود است معادل 120 کرشه می باشد.
در انگلستان در زمان ((جان)) پادشاه انگلیسی استانداردهای در رابطه با اوزان و مقیاسها که در امر تجارت تعریف شده است. همینطور در زمان ادوارد اول پادشاه انگلیسی تعریفی برای اینچ بوده که جالب توجه است.
(( اینچ عبارت است از 3 دانه جوی خشک شده که در یک امتداد و سر به سر قرار گرفته باشد)).
در یک بررسی اجمالی مشخص شده که استاندارد های عمده در عهد باستان و قرون گذشته به طور کلی قبل از رنسانس جنبه ی عمومی داشته و نیاز به آن بیشتر از موارد دیگر احساس شده است استاندارد های اوزان و مقیاسها می باشد اما پس از عصر رنسانس با توجه به تحول بنیادی و طرز تفکر اجتماعی و رشد تولید اختراعات صنعتی» استانداردهای صنعتی نیز بوجود آمدند.
یکی از قدیمی ترین واساسی ترین بحث های استاندارد که در بحثهای استانداردهای قانون به آن توجه شده است و در حال حاضر نیز به عنوان اولین اصل استاندارد کردن مطرح است.
اصل کاهش انواع و در کنار آن اصل تعویض پذیری است به طوری که همین اصل موجبات تولید انبوه را فراهم نموده است. در گذشت هر تولید کننده صنعتگری با توجه به ابزارهای ابتدایی و میراث نیاکان خود محصولاتی با شکل و طرح مختلفی ساخت اما امروزه با منسجم شدن تولید محصولاتی با ویژگی های یکسان تولید می گردد.
از پیشگامان اصل کاهش انواع و تعویض پذیری می توان به یک آمریکایی به نام((الی ویتنی)) اشاره کرد . این شخص در سال 1793 برای نخستین بار تفنگی سرپررا طراحی کرد که دارای قسمت هایی قابل تعویض بود در واقع پایهء تولید انبوه را ایجاد کرد.
تاریخچه ای از استاندارد در ایران :
فهرست استاندارد های ملی ایران اخرین بار در سال 1371منتشرگردید وحاوی 3238عنوان استاندارد بود که با گذشت چهار سال تعدادی از انها باطل و برخی دیگر تجدید نظر ویا تجدید چاپ گردید وبیش از 600استاندارد به ان افزوده شده است
تاریخچه موسسه استاندارد در ایران :
گذشته از پیشینهء تاریخی غیر مدون استاندارد ها درایران اولین تشکیلات موسسهءاستاندارد وتحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان ومقیاس ها در سال 1304شمسی مطرح میشود.
بعد ها درسال 1332به لحاظ ضرورت تعیین ویژگی ها و نظارت در کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی ایجاد یک تشکیلات رسمی مورد توجه قرار گرفته و هستهء اولیهء تشکیلات سازمانی موسسهء استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به صورت اداره ای در وزارت بازرگانی وقت شکل می گیرد.در سال 1339با تصویب قانون تاسیس موسسهء استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به صورت اداره ای در وزارت بازرگانی وقت شکل می گیرد .
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران علاوه برعضویت در سازمان بین المللی استاندارد iso سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی oim وانجمن جهانی سازمان های تحقیقاتی صنعتی و تکنولوژیکی waitro باسازمان های بین المللی زیر همکاری دارد:
ieg کمسیون بین المللی الکتروتکنیک .
bipmعهدنامهء مصر راجع به دفتر بین المللی اوزان ومقیاس ها .
وظایف و مسئولیتها:
وظایف و مسئولیتهای موسسة استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بر اساس قانون مصوبة بهمن ماه 1371 به شرح زیر است.
تعیین، تدوین و نشر استانداردهای بین المللی و ملی به عنوان تنها مرجع رسمی در کشور به استثنای مواد دارویی. انجام تحقیقات کاربردی به منظور تدوین استاندارد و بالا بردن کیفیت کالاهای داخلی و کمک به بهبود روشهای تولید و کارآیی صنعتی.
ترویج استانداردهای ملی:
نظارت بر اجرای استاندارد های اجباری:
بررسی و کنترل کالاهای صادراتی، صادراتی مشمول مقررات استانداردهای اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نامرغوب بمنظور فراهم نمودن امکان رقابت با کالاهای خارجی و حفظ بازارهای بین المللی کنترل کیفیت کالاهای صادراتی مشمول مقررات استانداردهای اجباری بمنظور حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب خارجی. ترویج سیستم بین المللی یکان ها SI به عنوان سیستم رسمی اوزان و مقایسها در کشور و کالیبره کردن وسایل سنجش. آزمایش و تطبیق نمونه کالاهای با استاندارد های مربوط و اعلام مشخصات و اظهار نظر مقایسهای برای صدور گواهینامه های لازم.
استاندارد چیست؟
استاندارد در لغت به معنی نظم ، قائده و قانون و مفاهیمی از این قبیل است. اما معنی آن در ارتباط با مؤسسة استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران که مسئولیت قانونی تهیه و تدوین استانداردهای ملی را عهده دار می باشد عبارت است از:
تعین و تدوین ویژگیهای لازم در تولید یک فرآورده و انجام یک فرصت
ارکان و تشکیلات:
ارکان مؤسسه به موجب قانون عبارتند از:
شورای عالی استاندارد.
رئیس مؤسسه.
شورای عالی استاندارد.
شورای عالی استاندارد بالاترین مرجع سیاست گذاری و تعیین کننده ی خط مشی مؤسسه در زمینه های مختلف می باشد و ترکیب آن عبارتند از:
رئیس جمهور که ریاست شورای عالی را بر عهده دارد.
وزرای صنایع و معادن و فلزات، فرهنگ و آموزش عالی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بازرگانی، کشاورزی، مسکن و شهر سازی. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران وغیره. رئیس مؤسسه به عنوان دبیر شورای عالی استاندارد.
دو نفر کارشناس در امور استاندارد که به پیشنهاد رئیس مؤسسه و با حکم رئیس جمهور برای مدت 3 سال به این سمت انتخاب می شوند.
رئیس مؤسسه:
رئیس موسسه که با حکم رئیس جمهور و برای مدت 3 سال انتخاب می شود بالا ترین مقام اداری، مالی و فنی مؤسسه بوده و مسئولیت کلید امور اداری، اجرایی، تحقیقاتی و آموزش مؤسسه را بر عهده دارد.
پژوهشکده های مؤسسه:
به موجب ماده 2 قانون اصلاح قانون و مقررات مؤسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تشکیلات تحقیقاتی مؤسسه دارای 2 پژوهشکده می باشد:
پژوهشکده شیمی و مهندسی .
پژوهشکده صنایع.
آزمایشگاهای مؤسسه:
آزمایشگاههای مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به عنوان یکی از کارامد ترین شبکه های آزمایشگاهی کشور در اشکال زیر فعالیت دارد:
آزمایشگاههای موجود در مرکز
آزمایشگاههای مستقر در واحدهای استانی.
کنترل انواع:
سازمان بین المللی استاندارد کنترل انواع را به صورت انتخاب تعداد یا انواع محصولات یا فرایندها جهت برآوردن نیازهای مربوط تعریف می کند.
طبق این تعریف کنترل انواع به معنی کاستن همه چیز به گونه ای که هیچ شانسی برای انتخاب مصرف کننده وجود داشته باشد بلکه به طور همزمان با تغییر نیازمندی های مصرف کننده بر اساس روشهای مشخص انواع جدیدی افزوده یا از انواع موجود کاسته می شود.
به طور کلی کنترل انواع صرفه نظراز تولیدات صنعتی می توان بسیاری از مقدارهای مختلف از قبیله انواع خدمات، فرایند
و روشها و امثال آنها را نیز در بر گیرد و با این تقسیم بندی ساده می توان روشهای اصولی کنترل انواع را به صورت زیر دسته بندی نمود:
یکی کردن طراحی.
بکار گیری اعداد مرجع.
انتخاب تکنیکها.
به کارگیری سیستم کد کذاری .
کنترل ورودی .
یکی کردن طراحی:
در این فرایند دو یا چند ویژگی به نوعی با هم ترکیب می شوند که محصول بدست آمده به لحاظ عملکردی و ابعادی از نظر مصرف دارای قابلیت تعویض پذیری باشد در این زمینه مدیران سازمانها باید خط مشی مشخص را بر اساس حجم مصرف و میزان صرف هزینه تعیین نموده و رهنمودهای و تذکرات لازم را برای بخش استانداردها و یا کمیته ی انتخاب مواد راجع به ترکیب اقلامی که پر هزینه تر از اقلام جایگزین شده است ارائه نمایند.
در این روش ممکن است یک یا چند محصول مشابه که تفاوت قیمت عمده ای با هم ندارند ترکیب شده و تنها یک محصول جایگزین آنها شود. لازم به ذکر است که استاندارد کردن یک فعالیت گروهی بوده و باید با همکاری و همیاری تمامی افراد ذی علاقه یا ذی نفع باشد.
به کار گیری اعداد مرجع:
روشهای متعددی وجود دارد که با استفاده از انها می توان اندازه های مشخص از تجهیزات و عملکردها و درجه بندی ها و امثال آنها را انتخاب نمود شاید بتوان گفت به کارگیری اعداد مرجع یکی از راههای حل مشکلات استاندارد کردن از نظر ریاضی است اعداد مرجع در واقع یک سری هندسی هستند که تحقیقات دو اندازهء متوای در آنها بر اساس یک نسبت معین به صورت در صد می باشد.
از جمله سری های اعداد مرجع می توان به سری های زیر اشاره کرد:
سری اعداد: (10-31/6-98/3-51/2-58/1-1) R5= فواید کنترل انواع استاندارد:
بطور خلاصه می توان فواید کنترل انواع استاندارد را به صورت زیر دسته بندی کرد:
رشد اقتصادی در زمینه ی تولید به وسیله ی:
1) تداوم و افزایش سرعت تولید و بالا رفتن میزان تولید.
2) کاهش زمان فراهم کردن ابزارهاد و تنظیم دستگاهها.
3) مکانیزه کردن و بکار گیری ماشینهای به خصوص.
4) صرفه جویی کلی در طراحی ابزارالات و مکان انبار داری و امثال آن به طور کلی کاهش بخشهای مختلف و همچنین فعالیتهای مربوط به آنها .
سهولت تولید و کنترل انواع –سهولت آموزش افراد برای ساخت و نگه داری – بازرسی ساده وارزانتر – تضمین کیفیت -افزایش کارایی در خرید – کاهش ذخیره سازی – کاهش ضایعات – سهولت خدمت و نگهداری – تمرکز فعالیتها و فروش بر دامنه ی محدود تری از محصولات.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 55 صفحه
...