بررسی رهن و توثیق بیمه نامه در حقوق ایران

با فرمت قابل ویرایش word - بررسی رهن و توثیق بیمه نامه در حقوق ایران

دسته بندی: علوم انسانی » حقوق

چکیده

در فصل اول به بررسی مقدمه ای درباره ی رهن و توثیق بیمه نامه و تعاریف مربوط به این واژه ها، بیان مسئله و اهداف انجام این پژوهش می­پردازیم. محاکم قضایی موظفند در حوادث رانندگی منجر به خسارت بدنی، بیمه نامه (( شخص ثالثی را که اصالتاً از سوی شرکت بیمه ذی ربط کتبا ً مورد تأیید قرار  گرفته است)). تا میزان مندرج در بیمه نامه به عنوان وثیقه قبول نمایند فصل دوم در دو بخش ارائه می­شود. ابتدا در بخش اول قواعد عمومی وثیقه بیمه نامه را بررسی می کنیم تا بتوانیم در بخش دوم اثار حقوقی آن را به دست آوریم.

از آن جا که قانون مدنی در مورد رهن بیمه نامه، حکم صریحی ندارد، گروهی با توجه به منابع فقهی که مبنای مواد قانون مدنی بوده است، رهن بیمه نامه را به کلّی مورد انکار قرار داده اند و عده ای نیز آن را با توجه به برخی دیگر از این منابع، قابل پذیرش می دانند. در فصل دوم با توجه به جمیع این جهات در صدد است تا بیان نماید: با توجه به ظواهر و پیشینه قانون مدنی، رهن بیمه نامه، قابل پذیرش نیست و این ظاهر، موضع گروه نخست را تقویت می­نماید. در مجموعه ای از مقرّرات، بیمه نامه، قابل رهن می باشند. قرارداد رهن بیمه نامه، با توجه به سوابق استفاده از این مفهوم، چهره ای جدید از عقود تضمین کننده است که با توجه به شرایط موضوعاتی که در این قوانین برای رهن معرّفی شده اند، قراردادی با احکام و آثار متفاوت در نظام حقوقی ایران نسبت به عقد رهن وجود دارد. با توجه به این که وظیفه حقوق، حلّ مشکلات است و نه افزودن بر دشواریهای نظری و عملی؛ وجود این تفاوت­ها، مطلوب نمی باشد. بنابراین حل این مشکل با اصلاح مقرّرات قانون مدنی در خصوص ارکان عقد رهن (با توجه به وجود زمینه های فقهی برای این اصلاحات ) و یا تصویب یک مقرّره ی جدید با تصریح به پذیرش رهن بیمه نامه با احکام و آثار مورد نظر تا حدود زیادی می تواند پاسخ گوی نیازها به ویژه در زمینه تجارت باشد.

یکی از ابزارهای معاملاتی بیمه نامه می­باشد. بیمه نامه­ها که نوعی مال محسوب می­شوند کاربردهای مختلفی دارند. برای مثال می توان آن ها را وسیله یا وثیقه پرداخت یک دین قرار داد. با وجود این، همواره این سؤال مطرح بوده است که آیا می توان مطابق مقررات قانون مدنی این اسناد را در رهن یا وثیقه طلبکار قرار داد؟ رهن اسناد مورد بحث از آن جهت که تعریف عین معین واجد ارزش ذاتی بر آن ها صادق نیست همواره محل تردید و نزاع حقوقدانان بوده است. بعضی رهن آن ها را مطلقاً پذیرفته و برخی نپذیرفته اند. عده ای هم رهن این اسناد را با توجه به  بینام یا بانام بودن آن ها مورد بحث قرار داده اند. از طرفی بیشتر صاحب نظران حقوقی وثیقه بیمه نامه ها را در قالب عقد رهن تحلیل کرده و تفاوتی بین وثیقه و رهن آن ها قائل نشده اند؛ در حالی که به­نظر می­رسد وثیقه دارای معنی عام است و رهن، نوع خاصی از آن  و تحت مقررات قانون مدنی محسوب می­شود. بنابراین هر رهنی وثیقه است اما هر وثیقه ای را نمیتوان رهن دانست. در حقوق انگلیس نیز این دو عنوان از یکدیگر مجزا و دارای مقررات جداگانه ای هستند.

در فصل چهارم به بررسی امکان قانونی رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق ایران و انگلیس پرداخته میشود. نتیجه کلی تحقیق بیانگر آن است که بیمه نامه به عنوان نوعی مال اعتباری، منقول و در حکم عین معین با قابلیت قانونی انتقال و قبض، قابل رهن گذاری و وثیقه می­باشند. در حقوق انگلیس نیز این قابلیت پذیرفته شده است و تفاوتی در این مورد بین حقوق ایران و انگلیس وجود ندارد اگرچه احکام رهن در حقوق دو کشورکاملاً مشابه و یکسان نیستند.

تجار در روابط تجاری با یکدیگر و بانکها بیمه نامه را به توثیق میگذراند که به آن در اصطلاح توثیق بیمه نامه اطلاق میشود و این کار را با روش ظهرنویسی برای وثیقه انجام میدهند. قانون تجارت ایران چنین نهادی را برای وثیقه گذاری پیش بینی نکرده است. بنابراین قضات دادگاه ها و حقوقدانان، مساله توثیق بیمه نامه با قانون مدنی و عقد رهن تحلیل میکنند ولی آنها در انجام چنین عملی با برخی مشکلات مواجه هستند که یکی از این مشکلات جواز عقد رهن از سوی مرتهن است. فصل پنجم ضمن طرح این مشکل با استناد به حقوق اسلامی و قانون مدنی ایران راه حلی را برای آن ارائه میکند.

فهرست مطالب

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

فصل اول: کلیات

بخش اول: مقدمه

1-1-1 بیان مسئله.. 2

1-1-2 اهداف پژوهش.. 4

1-1-3 سؤالات تحقیق.. 4

1-1-4 فرضیه‏های تحقیق.. 4

1-1-5 تعاریف واژه‏ها و اصطلاحات.. 5

1-1-6 مرور ادبیات و سوابق مربوطه.. 5

بخش دوم : رهن و جزئیات آن

1-2-1 معنی لغوی رهن.. 7

1-2-2 رهن از نظر فقهاء.. 7

بخش سوم : وثیقه و جزئیات آن

1-3-1 تعریف وثیقه.. 19

1-3-2  انواع وثیقه.. 20

1-3-3  قرار وثیقه.. 21

1-3-4 قرار قبولی وثیقه.. 21

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

1-3-5  وثیقه گذار.. 22

1-3-6 ماهیت وثیقه.. 23

1-3-7  ابهامات و اشکالات.. 24

1-3-8  نظرات و راهکارهای موجود.. 27

1-3-8-1 وثیقه گذار متهم است یا شرکت بیمه گر.. 27

1-3-9 قرار وثیقه.. 32

1-3-10 وثیقه به عنوان تامین کیفری.. 32

بخش چهارم: بیمه

1-4-1 تعریف بیمه.. 34

1-4-2 بیمه = سرمایه‌گذاری برای آرامش.. 35

1-4-3 تاریخ بیمه.. 36

1-4-4 بیمه‌های نوین.. 39

1-4-5 بیمه‌های نوین در ایران.. 39

فصل دوم: توثیق بیمه نامه

2-1 مقدمه.. 43

بخش اول: قواعد عمومی توثیق بیمه نامه

2-1-1جایگاه بیمه نامه در توثیق قانونی.. 46

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

2-1-1-1توثیق الزامی.. 46

2-1-2 ماهیت بیمه نامه به عنوان وثیقه.. 47

2-1-3 حقوق ناشی از بیمه نامه در فرایند توثیق.. 50

2-1-4 مبنای توثیق بیمه نامه.. 50

2-1-5 بیمه نامه یا مفاد آن.. 51

2-1-5-1 چهره ثبوتی بیمه نامه و توثیق ناشی از آن.. 52

2-1-5-2 توثیق حق و مفاد بیمه نامه.. 54

2-1-5-3 توقیف طلب نزد ثالث.. 56

2-1-6 توثیق بیمه نامه در موارد مشابه.. 57

2-1-7 ماهیت توثیق با توجه به حقوق ناشی از بیمه نامه.. 58

بخش دوم: آثار حقوقی توثیق بیمه نامه

2-2-1 آثار حقوقی توثیق بیمه نامه.. 60

2-2-2 توثیق در رابطه با بیمه گذار.. 61

2- 2-3 فقدان حق بیمه گذار در فرایند توثیق.. 62

2-2-4 توثیق در رابطه با بیمه گر.. 64

2-2-5 توثیق در رابطه با زیان دیده (شخص ثالث).. 66

2-2-5-1 توثیق بیمه نامه و حق تقدم زیان دیده.. 67

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

فصل سوم: رهن بیمه نامه و تفاوت آن با وثیقه

3-1 مقدمه.. 76

بخش اول: تفاوت رهن با وثیقه ی بیمه نامه

3-1-1 عقد رهن با وثیقه چه ارتباطی دارد؟.. 78

3-1-2 مفهوم رهن و ارکان آن ها:.. 80

3-1-3 وثیقه یا رهن بیمه نامه.. 84

3-1-4 رهن بیمه نامه.. 84

3-1-5 آثار حقوقی رهن بیمه نامه.. 87

بخش دوم: کاربرد رهنی بیمه نامه در حقوق ایران

3-2-1 کاربرد رهنی بیمه نامه.. 89

3-2-2 قانون معادن.. 89

فصل چهارم: رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق ایران و انگلیس

4-1 مقدمه.. 92

بخش اول: رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق ایران

4-1-1 رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق ایران.. 94

4-1-2 برخی از خصوصیات مشترک بیمه نامه.. 94

4-1-2-1 مالیت بیمه نامه.. 95

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

4-1-2-1-1-  نظر موافقین مالیت بیمه نامه.. 95

4-1-2-1-2 نظر مخالفین مالیت بیمه نامه.. 96

4-1-2-1-3 نظریه مورد قبول.. 97

4-1-2-2  قابلیت انتقال، قبض و توقیف بیمه نامه.. 98

4-1-3 رهن بیمه نامه.. 98

4-1-4 وثیقه بیمه نامه.. 100

بخش دوم– رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق انگلیس

4-2-1 رهن و وثیقه بیمه نامه در حقوق انگلیس.. 102

4-2-2 جایگاه و ماهیت بیمه نامه.. 103

4-2-3 رهن بیمه نامه.. 105

4-2-4 وثیقه بیمه نامه.. 106

فصل پنجم: نقش جواز و لزوم عقد رهن در توثیق بیمه نامه

5-1 مقدمه.. 109

بخش اول : نقش جواز و لزوم عقد رهن در توثیق بیمه نامه

5-1-1 تعریف رهن در لغت و اصطلاح.. 111

5-1-2 تعریف توثیق در حقوق تجارت.. 111

5-1-3 تعریف بیمه نامه در حقوق تجارت ایران.. 112

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

5-1-4 طرح مشکل توثیق بیمه نامه با عقد رهن جایز.. 113

5-1-5 توثیق بیمه نامه با عقد رهن و ارائه دلایل آن.. 115

5-1-5-1 راه حل توثیق بیمه نامه با عقد رهن.. 115

بخش دوم:  ادله راه حل

5-2-1 خلط معنای جواز در رهن با جواز در عقود جایز.. 117

5-2-2- معانی لزوم و جواز در فقه.. 117

5-2-2-1- معانی لزوم وجواز ذاتی.. 117

5-2-2-2- معنای لزوم و جواز حکمی.. 118

5-2-2-3- معنای لزوم و جواز حقی.. 118

5-2-2-4- جواز به معنای جواز شرعی یا مباح.. 119

5-2-2-5- جواز به معنای خیار.. 120

5-2-3- تحلیل نظریه های فقیهان در لزوم و جواز رهن.. 120

5-2-3-1-نظریه لزوم و جواز ذاتی.. 121

5-2-3-2- نظریه لزوم وجواز حکمی.. 121

5-2-3-3- نظریه لزوم و جواز حقی.. 122

5-2-3-4- نظریه.. 122

5-2-4  مقتضای عمومات ادله بحث.. 123

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………. صفحه

5-2-5 قاعده یا اصل لزوم در عقود.. 126

فصل ششم: نتایج

6-1 نتیجه گیری.. 129

منابع و مراجع.. 133

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

و......

بررسی فقهی و حقوقی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل

با فرمت قابل ویرایش word - بررسی فقهی و حقوقی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل

دسته بندی: علوم انسانی » حقوق

  فهرست مطالب    

عنوان                                                                                                                  صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………………    1

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………….    2

فصل اول: کلیات………………………………………………………………………………………………………………….    7                                                                                                                                                                                                 1-1-عقد وکالت ………………………………………………………………………………………………………………..    8                                    1-1-1-معنی لغوی عقد وکالت …………………………………………………………………………………………..    8                                             1-1-2-معنی اصطلاحی عقد وکالت …………………………………………………………………………………….    9                                                          1-1-3-نظرات فقهی و حقوقی درخصوص ماهیت وکالت ………………………………………………………   11                                1-1-3-1-نظرات حقوقی ……………………………………………………………………………………………………   11                                                              1-1-3-2-نظرات فقهی ………………………………………………………………………………………………………   11                                       1-2-اوصاف عقد وکالت …………………………………………………………………………………………………….   12                    1-2-1-اذنی و عهدی بودن………………………………………………………………………………………………….   12                                    1-2-2-جایز بودن………………………………………………………………………………………………………………   13                                                                             1-2-3-با اجرت بودن ………………………………………………………………………………………………………..   15                                       1-2-4-رضایی بودن……………………………………………………………………………………………………………   15                          1-3-انواع وکالت ……………………………………………………………………………………………………………….   17                                                     1-3-1-وکالت از جهت نوع عمل…………………………………………………………………………………………   17                                                     1-3-1-1-وکالت مدنی……………………………………………………………………………………………………….   17                                                        1-3-1-2-وکالت دادگستری و تاریخچه ی آن ………………………………………………………………………   17

الف- وکالت تعیینی………………………………………………………………………………………………………………   19

ب- وکالت انتخابی………………………………………………………………………………………………………………   20

1- وکالت معاضدتی……………………………………………………………………………………………………………..   20

2- وکالت تسخیری………………………………………………………………………………………………………………   21

1-3-1-3-مقایسه وکیل مدنی و دادگستری…………………………………………………………………………….   22

1-3-2-وکالت از جهت موضوع……………………………………………………………………………………………   25

1-3-2-1-وکالت عام…………………………………………………………………………………………………………..   25

1-3-2-2-وکالت خاص………………………………………………………………………………………………………   26

1-3-3-وکالت از جهت حدود اختیار وکیل…………………………………………………………………………….   26

1-3-3-1-وکالت مطلق………………………………………………………………………………………………………..   26

1-3-3-2-وکالت مقید…………………………………………………………………………………………………………   28

1-3-3-3-تفاوت وکالت عام و مطلق…………………………………………………………………………………….   28

1-3-3-4-تفاوت وکالت خاص و مقید………………………………………………………………………………….   29

1-3-4-وکالت از جهت وحدت یا تعدد وکلاء………………………………………………………………………..  30

1-3-4-1-وکالت انفرادی……………………………………………………………………………………………………..  30

1-3-4-2-وکالت اجتماعی……………………………………………………………………………………………………  30

1-3-5-وکالت از جهت دریافت اجرت………………………………………………………………………………….  31

1-3-5-1-وکالت رایگان………………………………………………………………………………………………………  31

1-3-5-2-وکالت با اجرت……………………………………………………………………………………………………  32

1-3-6-وکالت از جهت تعلیق و تنجیز…………………………………………………………………………………..  32

1-3-6-1-وکالت معلق………………………………………………………………………………………………………..  32

1-3-6-2-وکالت منجز………………………………………………………………………………………………………..  33

1-3-7-وکالت از جهت واقعی و ظاهری بودن………………………………………………………………………..  33

1-3-7-1-وکالت واقعی……………………………………………………………………………………………………….  33

1-3-7-2-وکالت ظاهری……………………………………………………………………………………………………..  34

1-3-8-وکالت از جهت حدود اختیار وکلای متعدد…………………………………………………………………  35

1-3-8-1-وکالت عرضی………………………………………………………………………………………………………  35

1-3-8-2-وکالت طولی………………………………………………………………………………………………………..  35    1-4-انواع قرارداد وکالت……………………………………………………………………………………………………..  35                           1-4-1-وکالت کتبی…………………………………………………………………………………………………………….  35

1-4-1-1-وکالت رسمی………………………………………………………………………………………………………  36

1-4-1-2-وکالت عادی……………………………………………………………………………………………………….   36

الف- وکالت نامه وکیل مدنی…………………………………………………………………………………………………  36

ب- وکالت نامه وکیل دادگستری…………………………………………………………………………………………..  36                                              1-4-2-وکالت شفاهی…………………………………………………………………………………………………………  37                                                                                                      1-5-مقایسه وکالت با سایر مفاهیم مشابه………………………………………………………………………………..   37                                                                         1-5-1-تفاوت وکالت و وصیت …………………………………………………………………………………………..   37                                                                       1-5-2-تفاوت وکالت و ودیعه …………………………………………………………………………………………….   37                        1-5-3-تفاوت وکالت و اجاره ی خدمات …………………………………………………………………………….   38                 1-5-3-1-تفاوت وکالت و قرارداد کار …………………………………………………………………………………   38                                             1-5-3-2-تفاوت وکالت و قرارداد مقاطعه ……………………………………………………………………………   39                                   1-5-4-تفاوت وکالت و بیع ………………………………………………………………………………………………..   39                                   1-6-تعهد …………………………………………………………………………………………………………………………   39                                                           1-6-1-تعریف تعهد ………………………………………………………………………………………………………….   40                                         1-6-2-ارکان تعهد……………………………………………………………………………………………………………..   40                                                                                                 1-6-2-1-موضوع تعهد………………………………………………………………………………………………………   40                                                                                              1-6-2-2-طرفین تعهد………………………………………………………………………………………………………..   41                                                                                                    1-6-2-3-رابطه ی حقوقی………………………………………………………………………………………………….   41                                                                                                                                                                                                        1-6-3-اقسام تعهدات ………………………………………………………………………………………………………..   42                         1-6-3-1-تعهدات قراردادی ……………………………………………………………………………………………….   42

الف-تعهدات اصلی……………………………………………………………………………………………………………..   42

ب-تعهدات فرعی……………………………………………………………………………………………………………….   42

1-تعهدات شرطی……………………………………………………………………………………………………………….   43

2-تعهدات تبعی………………………………………………………………………………………………………………….   43                                 1-6-3-2-تعهدات قانونی …………………………………………………………………………………………………..   44                           1-6-3-3-تعهدات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………….   44

1-6-4-نوع تعهدات …………………………………………………………………………………………………………..    45

1-6-4-1-تعهد به وسیله…………………………………………………………………………………………………….   45

1-6-4-2-تعهد به نتیجه……………………………………………………………………………………………………..   45

1-7-آثار تعهدات……………………………………………………………………………………………………………….   46

1-7-1-آثار تعهدات قراردادی……………………………………………………………………………………………..   46

1-7-2-آثار تعهدات قانونی………………………………………………………………………………………………….  46

1-7-3-آثار تعهدات اخلاقی………………………………………………………………………………………………..  46

فصل دوم: ماهیت تعهدات وکیل و موکل………………………………………………………………………………..  47                                                                                   2-1-تعهدات وکیل و موکل نسبت به یکدیگر…………………………………………………………………………  48                                        2-1-1-اقسام تعهدات وکیل و موکل …………………………………………………………………………………….  48                                                                        2-1-1-1-تعهدات قراردادی وکیل و موکل …………………………………………………………………………..  48

الف-تعهدات قراردادی وکیل………………………………………………………………………………………………..  48         ب-تعهدات قراردادی موکل………………………………………………………………………………………………….  49

2-1-1-2-تعهدات قانونی وکیل و موکل ……………………………………………………………………………….  50                             -تعهدات قانونی وکیل مدنی…………………………………………………………………………………………………  50                                                                            الف-اجرای عقد وکالت ………………………………………………………………………………………………………  51                                                                   1-اجرای لوازم و مقدمات عقد وکالت……………………………………………………………………………………  51                                                                             2-اجرای وکالت توسط توکیل به غیر ……………………………………………………………………………………  52                                     3-اجرای وکالت توسط اجیر…………………………………………………………………………………………………  55                                                                      4-تعدد وکیلان……………………………………………………………………………………………………………………  56                                                              ب-نگهداری اموال موکل …………………………………………………………………………………………………….  58                          پ-رعایت مصلحت موکل …………………………………………………………………………………………………..  59                             ت-رعایت حدود وکالت ……………………………………………………………………………………………………..  61                   ث-دادن حساب به موکل …………………………………………………………………………………………………….  61                                                               -تعهدات قانونی وکیل دادگستری …………………………………………………………………………………………  62                                                                                        الف-صداقت ودرستی وکلاء…………………………………………………………………………………………………  63                                                                                    ب-حفظ اسرار موکل ………………………………………………………………………………………………………….  63                                      پ-پیگیری و مراقبت های لازم در تعقیب دعوی ……………………………………………………………………  66

1-رعایت مواعد قانونی…………………………………………………………………………………………………………  67

2-حسن جریان دادرسی………………………………………………………………………………………………………..  67

3-حضور در جلسات دادرسی……………………………………………………………………………………………….  67                                                                          ت-تشویق به سازش …………………………………………………………………………………………………………..  68                                                        -تعهدات قانونی موکل ………………………………………………………………………………………………………..  69                                                                         2-1-2-نوع تعهدات در عقد وکالت ……………………………………………………………………………………..  71                                       2-1-3-تعهدات دارای ماهیت چندگانه………………………………………………………………………………….  72                                          2-1-4-تعهدات مختلط ………………………………………………………………………………………………………  73           2-2-تعهدات وکیل و موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………..  74                      2-2-1-تعهدات وکیل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………………..  74                                              2-2-1-1-تعهدات وکیل مدنی نسبت به اشخاص ثالث ………………………………………………………….  74                                     الف-تعهدات وکیل مدنی نسبت به طرف قرارداد موکل…………………………………………………………….  75

ب-تعهدات وکیل مدنی نسبت به سایر اشخاص……………………………………………………………………..  75                                                                                                       2-2-1-2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به اشخاص ثالث…………………………………………………….  76

الف-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به طرف دعوای موکل و سایر اشخاص دخیل در دعوی………  76

ب- تعهدات وکیل دادگستری نسبت به وکلاء…………………………………………………………………………  77

1-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به وکلای دخیل در دعوی……………………………………………………  77

2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر وکلاء…………………………………………………………………….  79

ج-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به دادگستری…………………………………………………………………….  79

1-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به دادگاه محل طرح دعوی……………………………………………………  79

2-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر محاکم…………………………………………………………………….  79

د-تعهدات وکیل دادگستری نسبت به سایر اشخاص………………………………………………………………….  80

2-2-2-تعهدات موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………………..  80

-تعهدات موکل نسبت به طرف قرارداد……………………………………………………………………………………  80

الف-التزام به مفاد عقد در حدود وکالت………………………………………………………………………………….  81

ب- وضعیت امور خارج از حدود وکالت………………………………………………………………………………..  82

ج-وضع موکل در برابر معاملاتی که به نام او انجام نمی شود……………………………………………………  82

فصل سوم: آثار تعهدات وکیل و موکل…………………………………………………………………………………….  84

3-1-آثار تعهدات وکیل و موکل نسبت به یکدیگر……………………………………………………………………  85

3-1-1-آثار تعهدات قراردادی وکیل و موکل…………………………………………………………………………..  85

3-1-1-1-آثار تعهدات قراردادی وکیل…………………………………………………………………………………..  86

3-1-1-2-آثار تعهدات قراردادی موکل………………………………………………………………………………….  87

3-1-2-آثار تعهدات قانونی وکیل و موکل………………………………………………………………………………  88

3-1-2-1-آثار تعهدات قانونی وکیل………………………………………………………………………………………  88

3-1-2-2-آثار تعهدات قانونی موکل……………………………………………………………………………………..  89

3-1-3-آثار تعهدات اخلاقی وکیل و موکل……………………………………………………………………………..  89

3-2-نحوه جبران خسارت…………………………………………………………………………………………………….  90

3-2-1-نحوه جبران خسارت طبق قرارداد……………………………………………………………………………….  90

3-2-2-نحوه جبران خسارت طبق قانون…………………………………………………………………………………  91

3-2-2-1-جبران از طریق اعاده ی وضع سابق………………………………………………………………………..  91

الف-بازگرداندن عین مال………………………………………………………………………………………………………  91

ب-از بین بردن منبع ضرر……………………………………………………………………………………………………..  92

3-2-2-2-جبران ضرر از راه دادن معادل………………………………………………………………………………..  92

الف-دادن مثل………………………………………………………………………………………………………………………  92

ب-دادن قیمت…………………………………………………………………………………………………………………….   93

3-3-اسباب معافیت از خسارت……………………………………………………………………………………………..  93

3-3-1-قوه قاهره…………………………………………………………………………………………………………………  94

3-3-2-فعل شخص ثالث……………………………………………………………………………………………………..  94

3-3-3-فعل متعهد له……………………………………………………………………………………………………………  95

3-3-4-شرط عدم مسئولیت…………………………………………………………………………………………………..  95

3-3-5-بیمه مسئولیت…………………………………………………………………………………………………………..  95

3-4-مقایسه مسئولیت قراردادی و غیر قراردادی………………………………………………………………………  96

3-5-جمع شرایط مسئولیت قراردادی و قانونی………………………………………………………………………..  98

3-6-آثار نوع تعهدات در عقد وکالت…………………………………………………………………………………….. 100

3-7-آثار تعهدات وکیل و موکل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………….. 102

3-7-1-آثار تعهدات وکیل نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………….. 102

3-7-2-آثار تعهدات موکل نسبت به اشخاص ثالث…………………………………………………………………. 105

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………. 106     فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………. 108    چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………… 112

     مقدمه                                                                                                                    تعهدات وکیل و موکل به سه قسم تعهدات قراردادی، قانونی و اخلاقی تقسیم می شود که این تعهدات امکان دارد از نوع تعهد به وسیله یا تعهد به نتیجه باشد و همچنین برخی از موارد ترکیبی از این دو نوع است مانند تعهدات وکیل دادگستری. تعهدات قراردادی به آن دسته از تعهداتی می گویند که طرفین به صورت صریح و ضمنی در قرارداد وکالت مشخص می کنند و علاوه بر این دسته از تعهدات، قانون گذار برای حفظ حقوق طرفین عقد وکالت، به موجب قوانین و مقررات تعهداتی را بر عهده ی آن ها قرار داده است که تعهدات قانونی می باشد. تعهدات قانونی، تعهدی است که قانون گذار بدون وجود رابطه قراردادی، تکالیفی را برای اشخاص در مقابل دیگران مقرر می دارد. و علاوه بر این دو دسته از تعهدات، تعهدات دیگری هم بر عهده ی وکیل و موکل قرار دارد که به آن تعهدات اخلاقی می گویند که منشاء آن قرارداد یا قانون نمی باشد بلکه اشخاص براساس وجدان و اخلاق خود را ملزم به انجام  آن ها می دانند. اما در مورد آن دسته از تعهدات اخلاقی که علاوه بر چهره ی اخلاقی دارای چهره ی قانونی یا قراردادی می باشند از ضمانت اجرای قانونی یا قراردادی برخوردار هستند. وکیل و موکل علاوه بر اینکه نسبت به یکدیگر تعهداتی را بر عهده دارد در برابر اشخاص ثالث هم مسئول هستند و ملزم به اجرای آن تعهدات می باشد.             در رابطه با مسئولیت قراردادی و قانونی می توان بیان کرد که هر چند از نظر ماهیت یکی هستند اما از حیث آثار دارای تفاوت هایی می باشند. و مسئولیت قراردادی دارای دو مبنا است یکی مبنای مستقیم که قانون است و دیگری مبنای غیر مستقیم که اراده ی طرفین می باشد ولی مسئولیت قانونی تنها یک مبنا دارد و آن قانون است. اما این تفاوت ها باعث نمی شود که به یگانگی این دو مسئولیت لطمه وارد آورد و باعث جدایی آن ها بشود و در صورت جمع بودن شرایط مسئولیت قراردادی و قانونی متعهد له این حق را دارد که هر کدام را که مایل است مبنای طرح دعوی قرار دهد.                                                                   بیان مسأله تحقیق                                                                                                        رابطه بین وکیل و موکل ناشی از اراده مشترک طرفین تحت عنوان تعهدات قراردادی و همچنین قانونگذار تکالیفی را به منظور تضمین حقوق موکل و حفظ نظام دادرسی برای وکیل ایجاد کرده است که تعهدات قانونی نام دارد و به عبارت دیگر تعهد قانونی، تعهدی است که قانونگذار بدون رابطه ی قراردادی، تکالیفی را برای اشخاص در مقابل دیگران به وجود می آورد و سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا تعهدات وکیل که شامل تعهدات قراردادی و قانونی است از نوع تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه؟ اگر وکیل برای انجام کار معینی وکالت داشته باشد مانند امضای سند معامله ای که شرایط آن مورد توافق موکل و طرف او قرار گرفته است این تعهد، از نوع تعهد به نتیجه است و هنگامی که وکالت مخلوطی از تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله باشد در موردی که وکیل برای اقامه دعوی و دفاع از حقوق موکل از وی قبول وکالت می نماید تعهد او به تقدیم دادخواست، تعهد به نتیجه است که باید آن را انجام دهد ولی نسبت به پیروزی در دعوی، تعهد او صرفاً ناظر به اعمال مهارتهای حقوقی خود و کوشش در راه وصول به مطلوب است تعهد به وسیله است هرگاه وکیل برخلاف اصول پذیرفته شده در وکالت دعاوی نتیجه مطلوب موکل را تضمین کرده باشد تعهد وکیل نسبت به سرنوشت دعوی از تعهد به وسیله به تعهد به نتیجه تبدیل       می شود و در صورت عدم حصول نتیجه ی مطلوب چنین وکیلی را باید ناقض عهد خود دانست و در تعهد به نتیجه، اثبات اجرای وکالت بر عهده ی وکیل است و به دست نیامدن نتیجه مطلوب به معنی عدم انجام تعهد و تقصیر است ولی در تعهد به وسیله به دست نیامدن نتیجه مطلوب برای اثبات تقصیر وکیل کفایت نمی کند موکل باید اثبات کند که وکیل در راه رسیدن به نتیجه دلخواه تلاش متعارف را نکرده است و مسئله دیگری که در اینجا مطرح است این است که آیا بین تعهدات قانونی و قراردادی وکیل اختلاف ماهوی وجود دارد؟ اکثر حقوقدانان، رابطه حقوقی وکیل و موکل را از نوع رابطه قراردادی می دانند بنابراین تعهدات وکیل را تعهدات قراردادی می دانند. خواه تعهد وکیل ناشی از تراضی طرفین باشد و یا این تعهد به موجب قانون مقرر شده باشد و در وکالت طرفین با انعقاد عقد، کلیه آثار قانونی آن را پذیرفته اند و ماده 220ق.م در این باره بیان می کند که « عقود نه فقط متعاملین را به اجرای چیزی که در آن تصریح شده است ملزم می نماید بلکه متعاملین به کلیه ی نتایجی هم که به موجب عرف و عادت یا به موجب قانون از عقد حاصل می شود ملزم می باشند » بنابراین از این ماده به دست می آید که تعهداتی را که به موجب قانون حاصل می شود در زمره تعهدات قراردادی آورده اند و سوال دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که آثار تعهدات قراردادی و قانونی وکیل و موکل در مقابل یکدیگر به چه صورت است؟ تکالیف و وظایف قراردادی آن دسته از الزاماتی است که به موجب قرارداد وکالت بر عهده ی وکیل و موکل قرار می گیرد و این تعهدات می تواند به صورت صریح یا ضمنی باشد اثر اصلی تعهد، الزام یا اجبار به انجام تعهد است با توجه به قاعده فقهی ( بطلان کل عقد بتعذر الوفا بمضمونه ) اگر پس از انعقاد عقد متعاقدین نتوانند به علتی به مفاد آن عقد وفا کنند آن عقد به علت تعذر و عدم امکان وفا به عهد منفسخ می شود بنابراین این     قاعده ی فقهی در مورد عقد وکالت هم جاری می شود. و تعهدات قانونی الزاماتی است که به موجب قانون برای شخص ایجاد می شود و اثر این وظایف الزاماتی را برای فرد ایجاد می کند و برای عدم اجرای آن ها ضمانت اجرایی ویژه ای معین کرده اند و طبق ماده 667 ق.م وکیل باید در اقدامات خویش مصلحت موکل را رعایت کند و از انجام کاری که به ضرر موکل است خودداری نماید در موردی که وکیل عمداً مصلحت موکل را نادیده بگیرد عمل او فضولی است ولی اگر وکیل قصد خیانت و ضرر زدن به موکل را نداشته در نفوذ این معامله اختلاف نظر وجود دارد و بسیاری از فقها مانند صاحب جواهر و دیگران این معامله را فضولی می دانند ولی به نظر می رسد در صورتی که وکیل قصد خیانت نداشته باشد چنین معامله ای نافذ باشد زیرا قصد وکیل رعایت مصلحت موکل بوده و قصد ضرر زدن به موکل را نداشته ولی در نتیجه عدم مراقبت و احتیاط لازم عمل حقوقی را که انجام داده است به نفع موکل نیست و تکالیف قانونی ضمانت اجرای بیشتری نسبت به تعهدات اخلاقی دارند و به عبارت دیگر منشأ  اصلی تعهدات متقابل وکیل و موکل ناشی از قرارداد است و در حیطه تعهدات قراردادی قرار می گیرد ولی شغل وکالت دارای قوانین و مقررات و نظامنامه های خاص خود است که وظایفی را برای وکلاء ایجاد می کند. تعهداتی را که وکیل به نمایندگی از موکل انجام می دهد مستقیماً برای موکل است و وکیل معامله را به جای موکل واقع ساخته است و دعاوی که ناشی از این معاملات است موکل اقامه می کند و هرگاه دیگران نسبت به معاملات مزبور دعاوی داشته باشند به طرفیت موکل اقامه می کنند و نسبت به اموری که خارج از حدود وکالت انجام می دهد هیچ تعهدی برای موکل ایجاد نمی کند همچنان که موکل نمی تواند از آن منتفع شود مگر آن که موکل آن عمل فضولی وکیل را صریحاً و ضمناً اجاره دهد. و همچنین موکل موظف به پرداخت هزینه ها است و پرداخت هزینه ها وابستگی به حاصل شدن نتیجه مطلوب ندارد زیرا اغلب موارد اعمال وکیل تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه و موکل نمی تواند به این بهانه که عمل مطلوب صورت نگرفته از پرداخت هزینه ها خودداری کند و اگر اجرت قراردادی گزاف باشد موکل می تواند در حدود قواعد مربوط به خیار غبن پیمان را فسخ کند و اجرت المثل کار وکیل را بپردازد و در مورد اموری که در عرف خارج از وظایف وکیل است و برای انجام آن اجیر گرفته می شود و اگر خود شخصاً انجام دهد به نظر می رسد در این صورت مستحق اجرت خواهد بود و نمی توان عقد وکالت را با عقد مضارب، مقایسه کرد چون فرض تبرعی بودن کارهای مضارب است ولی برخلاف مضارب کارهایی که وکیل انجام می دهد نمی توان فرض تبرعی بودن کرد بلکه در این موارد باید تبرعی بودن اثبات شود بنابراین وکیل مستحق اجرت خواهد بود. و در مقالات و       پایان نامه ها، ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل کمتر مورد توجه قرار گرفته و بیشتر در زمینه تعهدات وکیل کار شده است و هدف من از این تحقیق این است که به بررسی ماهیت و آثار تعهدات وکیل و موکل بپردازم و در این پایان نامه حقوق ایران و فقه را با هم مقایسه کنم.

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق

و......