بررسی عوامل مؤثر بر عدم توسعه شهرک صنعتی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

 فصل اوّل: ملاحضات کلی طرح

1ـ1ـ مقدمه 2

1ـ2ـ بیان مسأله 2

1ـ3ـ اهمیت و ضرورت تحقیق 3

1ـ4ـ سوالات تحقیق. 4

1ـ4ـ1ـ سوال کلی پژوهش  4

1ـ4ـ2ـ سوال فرعی پژوهش  4

1ـ5ـ اهداف تحقیق  5

1ـ5ـ1 هدف کلی  5

1ـ5ـ2 اهداف اختصاصی  5

1ـ5ـ3 اهداف کاربردی  5

فصل دوم: مبانی نظری و چارچوب طرح

2ـ1ـ مقدمه 7

2ـ2ـ تعریف مفاهیم اصلی طرح  7

2ـ2ـ1ـ صنعت  7

2ـ2ـ2ـ شهرک صنعتی  7

2ـ2ـ3ـ شهرک صنعتی از دیدگاه اقتصادی  8

2ـ2ـ4ـ توسعه صنایع  9

2ـ2ـ5ـ مزایای سرمایه‌گذاری در شهرک‌های صنعتی  9

2ـ2ـ6ـ اساسنامه شرکت شهرک‌های صنعتی  10

2ـ2ـ6ـ1ـ هدف و موضوع شرکت شهرک‌های صنعتی  10

2ـ2ـ7ـ اعتبارات .  11

2ـ2ـ8ـ فعالیت صنعتی  11

2ـ2ـ9ـ واحد صنعتی .  12

2ـ2ـ10ـ طرح صنعتی  12

2ـ2ـ11ـ جواز صنعتی  12

2ـ2ـ12ـ مجوز صنعتی  12

2ـ2ـ13ـ پروانه صنعتی .  12

2ـ2ـ14ـ کارگاه صنعتی  12

2ـ2ـ15ـ واحد (شرکت دولتی)  12

2ـ2ـ16ـ تکنولوژی  13

2ـ2ـ17ـ صنعتی شدن  13

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

2ـ2ـ18ـ تسهیلات بانکی  13

2ـ2ـ19ـ متقاضی  13

2ـ2ـ20ـ زمین اختصاصی .  13

2ـ2ـ21ـ امکانات زیربنایی .  13

2ـ2ـ22ـ عرصه  14

2ـ2ـ23ـ اعیانی  14

2ـ2ـ24ـ حق انتفاع  14

2ـ2ـ25ـ هزینه واردات و نگهداری  14

2ـ2ـ26ـ هزینه اختصاص واحدها .  14

2ـ2ـ27ـ هزینه نوسازی و بازسازی  14

2ـ2ـ28ـ ارزش افزوده فعالیت صنعتی  14

2ـ2ـ29ـ ارزش تولیدات  15

2ـ2ـ30ـ ارزش ستانده فعالیت صنعتی  15

2ـ2ـ31ـ اموال سرمایه‌ای  15

2ـ2ـ32ـ بهره‌وری کار  15

2ـ2ـ33ـ ارزش انرژی مصرف شده  15

2ـ2ـ34ـ بهره‌دهی انرژی  15

2ـ3ـ پیشینه تجربی تحقیق. 16

2ـ3ـ1ـ  تحقیقات انجام شده در خارج 16

2ـ3ـ2ـ  تحقیقات انجام شده در داخل 16

2ـ4ـ تئوری‌های کاربردی طرح  18

2ـ4ـ1ـ مایکل تودارو؛ تعریف توسعه  18

2ـ4ـ2ـ تئوری حداقل کردن هزینه لانهارد  18

2ـ4ـ3ـ تئوری وبر  19

2ـ4ـ4ـ نظریه هوور  19

2ـ4ـ5ـ تئوری حداکثر کردن درآمد آگوست لوش  19

2ـ4ـ6ـ تئوری حداکثر کردن سود از نظر ایزارد و گرین هات  20

2ـ4ـ7ـ مدل گرافیکی برای تشریح سه روش تئوری، هزینه و درآمد و سود .  20

2ـ4ـ8ـ تعریف توسعه از منظر جامعه‌شناسان کلاسیک  21

2ـ4ـ9ـ تغییر اجتماعی  21

2ـ4ـ10ـ نسبت مفهوم توسعه با مفهوم تغییرات اجتماعی  21

2ـ4ـ10ـ1ـ مفروضات مفهوم تغییر اجتماعی  21

2ـ4ـ10ـ2ـ برداشت وسیع  22

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

2ـ4ـ10ـ3ـ برداشت محدود  22

2ـ4ـ11ـ مفهوم توسعه‌نیافتگی از نظر فورتادو  22

2ـ4ـ12ـ آلفرد سوی جهان سوم  22

2ـ4ـ13ـ تودارو جهان سوم  23

2ـ4ـ14ـ مفهوم کشورهای در حال توسعه یا کشورهای رشد یابنده  23

2ـ4ـ15ـ توسعه پایدار  23

2ـ4ـ16ـ نوسازی دانیل لرنر  23

2ـ4ـ17ـ نوسازی اینکلس و اسمیت  24

2ـ4ـ18ـ اندیشه وبر  24

2ـ4ـ19ـ تحلیل تئوریک پیرامون اهمیت مکان‌یابی بهینه فعالیت‌های صنعتی .  24

2ـ4ـ20ـ اهمیت مکان استقرار فعالیت‌های صنعتی برای کارفرمای اقتصادی  25

2ـ4ـ20ـ1ـ ارتباط مقیاس تولید با مکان استقرار فعالیت صنعتی  25

2ـ4ـ20ـ2ـ ارتباط تکنیک تولید با مکان استقرار فعالیت صنعتی  25

2ـ4ـ20ـ3ـ عرصه عوامل تولید  25

2ـ4ـ20ـ4ـ ارتباط درآمد با مکان استقرار فعالیت صنعتی  25

2ـ4ـ21ـ تئوری مکان‌یابی صنعتی  26

2ـ5ـ فرضیه‌های تحقیق  26

2ـ6ـ چارچوب نظری طرح  27

2ـ7ـ مدل نظری طرح  28

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3ـ1ـ مقدمه 30

3ـ2ـ نوع و روش تحقیق  30

3ـ3ـ تعریف نظری و عملی مفاهیم و متغیرها 30

3ـ3ـ1ـ تعریف نظری و (مفهوم‌سازی) 30

3ـ3ـ1ـ1ـ تخصص نیروها . 30

3ـ3ـ1ـ2ـ دسترسی به مواد اولیه 30

3ـ3ـ1ـ3ـ حمایت مسئولان . 31

3ـ3ـ1ـ4ـ دورافتادگی شهر. 31

3ـ3ـ1ـ5ـ نوسانات شدید اقتصادی 32

3ـ3ـ1ـ6ـ مشکلات فنی .. 32

3ـ3ـ1ـ7ـ تسهیلات بانکی. 32

3ـ3ـ1ـ8ـ بازار فروش.. 33

3ـ3ـ1ـ9ـ فقدان زیرساخت‌های اقتصادی. 33

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

3ـ4ـ جامعه آماری مورد بررسی  34

3ـ4ـ1ـ جامعه آماری. 34

3ـ4ـ2ـ حجم نمونه  34

3ـ4ـ3ـ واحد تحلیل. 34

3ـ4ـ4ـ شیوه نمونه‌گیری 34

3ـ5ـ روش و ابزار گردآوری اطلاعات 35

3ـ5ـ1ـ پرسش‌نامه عوامل مؤثر بر عدم توسعه شهرک صنعتی. 35

3ـ6ـ تعیین قابلیت اعتبار یا روایی پژوهش و قابلیت اعتماد یا پایایی پژوهش.. 36

3ـ6ـ1ـ اعتبار یا روایی ابزار پژوهش  36

3ـ6ـ1ـ1ـ اعتبار محتوای پژوهش 36

3ـ6ـ2ـ قابلیت اعتماد یا پایایی ابزار پژوهش.. 36

3ـ7ـ روش تجزیه و تحلیل آماری 38

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

4ـ1ـ مقدمه 40

4ـ2ـ نتایج توصیفی تک متغیره  40

4ـ2ـ1ـ آماره‌های توصیفی نیروهای متخصص از دیدگاه مدیران و کارکنان  41

4ـ2ـ2ـ آماره‌های توصیفی نوسانات شدید اقتصادی از دیدگاه مدیران و کارکنان. 43

4ـ2ـ3ـ آماره‌های توصیفی عدم حمایت بانک‌ها از دیدگاه مدیران و کارکنان. 45

4ـ2ـ4ـ آماره‌های توصیفی عدم حمایت کافی مسئولین از دیدگاه مدیران و کارکنان  47

4ـ2ـ5ـ آماره‌های توصیفی عدم دسترسی آسان به مواد اولیه از دیدگاه مدیران و کارکنان  49

4ـ2ـ6ـ آماره‌های توصیفی دورافتادگی شهر از دیدگاه مدیران و کارکنان .  51

4ـ2ـ7ـ آماره‌های توصیفی فقدان زیرساخت‌های اقتصادی از دیدگاه مدیران و کارکنان  53

4ـ2ـ8ـ آماره‌های توصیفی مشکلات فنی از دیدگاه مدیران و کارکنان  55

4ـ2ـ9ـ آماره‌های توصیفی عدم وجود بازار فروش از دیدگاه مدیران و کارکنان  57

4ـ2ـ10ـ آماره‌های توصیفی عدم توسعه از دیدگاه مدیران و کارکنان  59

4ـ3ـ روابط بین متغیرها و نتایج تحلیل استنباطی چند متغیره 61

4ـ4ـ تحلیل رگرسیون چندگانه توأم 65

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

5ـ1ـ مقدمه 68

5ـ2ـ نتایج تجربی  68

ادامه فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                 صفحه

5ـ2ـ1ـ نتایج تجربی توصیفی. 68

5ـ2ـ2ـ نتایج تجربی استنباطی. 69

5ـ2ـ2ـ1ـ نتایج مرتبط با فرضیه‌های پژوهش . 69

5ـ2ـ2ـ2ـ نتایج رگرسیون چند متغیره 71

5ـ3ـ بحث در نتایج. 71

5ـ4ـ محدودیت‌های تحقیق. 71

5ـ5ـ پیشنهادهای پژوهش.. 72

5ـ5ـ1ـ پیشنهادهای کاربردی 72

5ـ5ـ2ـ پیشنهادهای پژوهش 73

فهرست منابع  74

پیوست

پرسش‌نامه  77

چکیده انگلیسی  80

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                 صفحه

 جدول 3ـ1ـ آلفای کرونباخ  36

جدول 4ـ1ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب نیروهای متخصص.. 41

جدول 4ـ2ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه  41

جدول 4ـ3ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب نوسانات شدید اقتصادی 43

جدول 4ـ4ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه  43

جدول 4ـ5ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب عدم حمایت بانک‌ها 45

جدول 4ـ6ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه  45

جدول 4ـ7ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب عدم حمایت مسئولین 47

جدول 4ـ8ـ توزیع فراوانی حجم نمونه 47

جدول 4ـ9ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب عدم دسترسی آسان 49

جدول 4ـ10ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه‌ها 49

جدول 4ـ11ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب دورافتادگی شهر 51

جدول 4ـ12ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه 51

جدول 4ـ13ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب فقدان زیرساخت‌های اقتصادی  53

جدول 4ـ14ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه 53

جدول 4ـ15ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب مشکلات فنی 55

جدول 4ـ16ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه 55

جدول 4ـ17ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب عدم وجود بازار فروش  57

جدول 4ـ18ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه‌ها 57

جدول 4ـ19ـ آماره‌های توصیفی پاسخ‌گویان برحسب عدم توسعه 59

جدول 4ـ20ـ توزیع فراوانی و حجم نمونه‌ها  59

جدول 4ـ21ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم نیروهای متخصص و میزان عدم توسعه شهرک صنعتی 61

جدول 4ـ22ـ آزمون همبستگی پیرسون بین میزان نوسانات شدید اقتصادی و میزان عدم توسعه‌یافتگی شهرک صنعتی 61

جدول 4ـ23ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم حمایت بانک‌ها و میزان عدم توسعه‌یافتگی شهرک صنعتی 62

جدول 4ـ24ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم حمایت مسئولین و میزان عدم توسعه شهرک صنعتی 62

جدول 4ـ25ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم دسترسی مواد اولیه و میزان عدم توسعه‌ شهرک صنعتی 63

جدول 4ـ26ـ آزمون همبستگی پیرسون بین دورافتادگی شهر و میزان عدم توسعه‌ شهرک صنعتی  63

جدول 4ـ27ـ آزمون همبستگی پیرسون بین مشکلات فنی و میزان عدم توسعه یافتگی شهرک صنعتی  64

ادامه فهرست جداول

عنوان                                                                                                                 صفحه

 جدول 4ـ28ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم وجود زیرساخت‌های اقتصادی و میزان عدم توسعه‌یافتگی شهرک صنعتی 64

جدول 4ـ29ـ آزمون همبستگی پیرسون بین عدم بازار فروش و میزان عدم توسعه شهرک صنعتی 65

جدول 4ـ30ـ ضرایب تبیین  65

جدول 4ـ31ـ AVONA  65

جدول 4ـ32ـ جدول ضرایب رگرسیون. 66

چکیده

ایجاد شهرک‌های صنعتی با هر هدفی می‌تواند در تعدیل مشکلات‌، تأمین اشتغال و درآمد برای ساکنین و نیز رفاه آنان مؤثر باشد. هدف از انجام این پژوهش‌، بررسی میزان عوامل مؤثر بر عدم توسعه شهرک صنعتی شهر خلخال است‌. مطالعه حاضر در صدد پاسخ به این سوال است که چه عواملی بر عدم توسعه شهرک صنعتی شهر خلخال تأثیرگذار بوده است؟ این تحقیق‌، بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی است که شیوه‌های جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه تلفیقی از روش‌های اسنادی و پیمایشی است‌. جامعه آماری تحقیق را مدیران و کارکنان شهرک صنعتی و کارمندان سازمان‌های دولتی مربوطه که به تعداد 150 نفر هستند بوسیله ابزار پرسش‌نامه از آن‌ها پرسشگری به عمل آمد‌. در این تحقیق مشخص شد که اکثر عوامل پیش‌بینی شده نقش مؤثری در عدم توسعه شهرک صنعتی داشته‌اند‌، عدم حمایت مسئولین‌، عدم حمایت بانک‌ها، فقدان نیروهای متخصص‌، فقدان امکانات رفاهی‌، مشکلات فنی‌، عدم بازار فروش‌، دور افتادگی شهر‌، فقدان زیرساخت‌های اقتصادی‌، عدم دسترسی به مواد اولیه از آن جمله‌اند.

کلید واژه‌: شهرک صنعتی‌، شهر خلخال‌، زیر ساخت‌های اقتصادی‌، مشکلات فنی‌، عدم وجود نیرو‌های متخصص.

پایان نامه بهمراه پرسش نامه

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی

و......

بررسی عوامل موثر بر میزان مهریه در میان زوجین جوان

فهرست مطالب

چکیده 5

واژگان کلیدی.. 5

فصل اول:کلیات پژوهش.. 17

1-1: مقدمه. 18

2-1: بیان مساله و تعریف موضوع. 20

3-1: اهداف تحقیق. 24

1-3-1: هدف اصلی.. …………25

2-3-1: اهداف فرعی.. .25

4-1: اهمیت و ضرورت پژوهش… 26

5-1: سوالات تحقیق: 30

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش… 32

1-2: پیشینه تحقیق. 33

2-2: مبانی نظری پژوهش… 39

1-2-2: مقدمه. 39

2-2-2: تعریف مهریه. 42

3-2-2: تاریخچه مهریه. 44

4-2-2: مهریه در اسلام. 49

5-1-2: مهریه حضرت زهرا سلام الله علیها 53

6-2-2: فلسفه وجوب مهر. 55

7-2-2: آثار و کارکردهای اجتماعی مهریه. 60

8-2-2: کارکردهای منفی افزایش مهریه. 63

9-2-2: مهریه در ایران. 66

10-2-2: مهریه در کشورهای دیگر. 67

11-2-2: اقسام مهر. 72

12-2-2: مواد قانون مدنی در ارتباط با مهریه. 74

13-2-2: ماهیت مهر و رابطه آن با عقد نکاح. 78

14-2-2: علل افزایش میزان مهریه در عصر حاضر. 79

15-2-2: محاکم خانواده در ایران. 83

3-2: نظریه های مرتبط با موضوع. 85

1-3-2:  نظریه ساختگرایی.. 89

2-3-2:  نظریه کارکردگرایی.. 97

3-3-2:  نظریه کنش متقابل نمادین. 104

4-3-2:  نظریه مبادله. 107

5-3-2: نظریه گزینش معقولانه. 114

6-3-2: نظریه جامعه توده وار و قدرت رسانه‏ها 122

7-3-2: دیدگاههای نظری دینداری.. 131

4-2: چارچوب نظری تحقیق. 139

5-2: فرضیه­های تحقیق. 142

فصل سوم: روش شناسی پژوهش… 144

1-3: روش تحقیق. 145

2-3: جامعه آماری پژوهش… 146

3-3: حجم نمونه. 146

4-3: شیوه نمونه­گیری.. 149

5-3: تعریف نظری و عملیاتی متغیرها 150

6-3: سطوح سنجش متغیرها 160

7-3: ابزارها و فنون گردآوری داده­ها 162

8-3: اعتبار و روایی مفاهیم و ابزار پژوهش… 162

9-3: روش تجزیه و تحلیل داده­ها 164

10-3: ابزار پژوهش… 169

11-3: متغیرهای تحقیق. 169

12-3: محدوده زمانی تحقیق. 170

13-3: محدوده مکانی تحقیق. 171

14 –3: محدویت­های تحقیق. 171

فصل چهارم: یافته های پژوهش… 172

بخش اول: آمار توصیفی.. 173

1-1-4: جنسیت افراد مورد مطالعه. 173

2-1-4: توزیع فراوانی مربوط به تعداد مهریه افراد به سکه بهار آزادی.. 174

3-1-4: نگرش افراد به مهریه خود در مقایسه با مهریه­های زوج­های همسن. 175

4-1-4: سن افراد مورد بررسی.. 177

5-1-4: سن افراد مورد بررسی در هنگام ازدواج. 179

6-1-4: منطقه محل سکونت افراد مورد بررسی.. 180

7-1-4: میزان تحصیلات افراد مورد بررسی.. 181

8-1-4: شغل افراد مورد بررسی.. 182

9-1-4: میزان درآمد ماهیانه خانواده افراد مورد بررسی.. 183

10-1-4: استان محل تولد افراد مورد بررسی.. 184

11-1-4: قومیت افراد مورد بررسی.. 185

12-1-4: دین افراد مورد بررسی.. 186

13-1-4: نوع مسکن افراد مورد بررسی.. 187

14-1-4: تعداد فرزندان افراد مورد بررسی.. 188

15-1-4: نسبت خویشاوندی با همسر افراد مورد مطالعه. 189

16-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر خانواده بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 190

17-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر گروههای مرجع بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 191

18-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر رسانه های جمعی بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 192

19-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر احساس امنیت بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 193

20-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر ترس از آینده بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 195

21-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر اجبار اجتماعی بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 196

22-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر چشم و هم­چشمی بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 197

23-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر همرنگی با جماعت بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 198

24-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر آگاهی حقوقی بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 199

25-1-4: بررسی طیف مربوط به تاثیر کیفیت دینی بر دیدگاه فرد در خصوص مهریه. 204

بخش دوم: آمار استنباطی.. 213

1-2-4: طرح آزمایش فرضیه اول: بررسی رابطه میان سواد و مقدار مهریه. 213

2-2-4: طرح آزمایش فرضیه دوم: بررسی رابطه میان سن افراد در هنگام ازدواج و مقدار مهریه. 216

3-2-4: طرح آزمایش فرضیه سوم: بررسی رابطه میان قومیت افراد و مقدار مهریه. 219

4-2-4: طرح آزمایش فرضیه چهارم: بررسی رابطه میان استان محل تولد افراد و مقدار مهریه. 222

5-2-4: طرح آزمایش فرضیه پنجم: بررسی رابطه میان تجربه طلاق افراد و مقدار مهریه. 226

6-2-4: طرح آزمایش فرضیه ششم: بررسی رابطه میان دیدگاه خانواده افراد و مقدار مهریه. 230

7-2-4: طرح آزمایش فرضیه هفتم: بررسی رابطه میان نقش گروه­های مرجع و مقدار مهریه. 233

8-2-4: طرح آزمایش فرضیه هشتم: بررسی رابطه میان نقش رسانه جمعی و مقدار مهریه. 236

9-2-4: طرح آزمایش فرضیه نهم: بررسی رابطه میان احساس امنیت و مقدار مهریه. 239

10-2-4: طرح آزمایش فرضیه دهم: بررسی رابطه میان نقش ترس از آینده و مقدار مهریه. 242

11-2-4: طرح آزمایش فرضیه یازدهم: بررسی رابطه میان اجبار اجتماعی و مقدار مهریه. 245

12-2-4: طرح آزمایش فرضیه دوازده: بررسی رابطه میان چشم و هم­چشمی و مقدار مهریه. 248

13-2-4: طرح آزمایش فرضیه سیزده: بررسی رابطه میان همرنگی با جماعت و مقدار مهریه. 251

14-2-4: طرح آزمایش فرضیه چهاردهم: بررسی رابطه میان نقش آگاهی حقوقی و مقدار مهریه. 254

15-2-4: طرح آزمایش فرضیه پانزدهم: بررسی رابطه میان نقش کیفیت دینی و مقدار مهریه. 257

16-2-4: طرح آزمایش فرضیه شانزدهم: بررسی رابطه میان نسبت خویشاوندی و مقدار مهریه. 260

17-2-4: طرح آزمایش فرضیه هفدهم: بررسی رابطه میان مناطق شهری و مقدار مهریه. 261

18-2-4: تحلیل رگرسیونی از متغیرها 263

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادات… 268

1-5: خلاصه. 269

2-5: نتیجه­گیری.. 273

3-5: پیشنهادها 280

1-3-5: پیشنهادهای اجرایی.. 281

2-3-5: پیشنهادهای علمی و جامعه­شناختی.. 288

منابع. 290

ضمائم: 297

مقدمه

شناختِ خانواده، درگیر شدن به امور مربوط به خانواده و بررسی ابعاد، شاخه‌ها و مسائل حولُ‌وحُوش خانواده، با وجود اینکه به‌عنوانِ اولین واحد اجتماعی شناخته می‌شود، ولی دارای پیچیدگی‌های فراوانی است. به‌طوری‌که شناختِ اهمیت، تأثیرها و کارکردهای آن، بسیار مورد توجه صاحب‌نظران مسائل اجتماعی، حقوقی، روانی و حتی اقتصادی است. بر این ‌اساس، همچنان‌که تعاریف متعددی از آن ارائه شده و به اهمیت آن در زمینه‌های مختلف فردی، اجتماعی و غیره تأکید شده، کارکردهای متفاوتی نیز برای آن لحاظ شده است، به‌طوری‌که بسیار ساده‌انگارانه خواهد بود که تنها یک یا دو کارکرد برای آن معرفی ‌شود. «آفرینش انسان، راز بقای آن را نیز با خود دارد. تمایل زن و مرد به آمیزش با هم، کشش طبیعی و غریزی است. آن همه قول و غزل که در وصف و ستایش عشق سروده‌اند و آن همه تلاش برای رسیدن به معشوق و فتنه‌ها و ستیزها که از این کانون برخاسته است، در واقع هیاهوی کاروان هستی برای این است که تولّد صورت پذیرد و نسل شاهکار آفرینش باقی بماند (کاتوزیان، 1387: 11)».

به نوعی به فلسفه تشکیلِ خانواده، نیاز است؛ چون انسان موجودی اجتماعی است و برای آنکه بتواند، نیازهای خود را در قبالِ تداوم حیات، استمرار بخشد، به زندگی گروهی و ارتباط با سایر همنوعانِ خود نیازمند است. از جمله نیازمندی‏ها، نیازهای روحی و جسمانی است که با ازدواج و تشکیل خانواده، برآورده می‏شود.

برای ازدواج تعاریف همسو و متفاوتی شده است؛ بار حقوقی و بار مذهبی دو شاخه اصلی تعریف ازدواج در بین متخصصان است. ازدواج عبارت است از «پیوند بستنِ دینی و رسمی یک زن و مرد برای شروع زندگی مشترک(انوری و همکاران، 1381: 145)»؛ و همچنین «رابطه حقوقی است که براى همیشه یا مدت معین به وسیله عقد مخصوص بین زن و مرد حاصل شده و به آن‌ها حق می‌‏دهد که از یکدیگر تمتّع جنسی ببرند(معین، 1377: 216)»؛ و دیگر اینکه «ازدواج عملی است که پیوند دو جنس مخالف را بر پایه روابط پایای جنسی موجب می‌‏شود، و آن مستلزمِ انعقادِ قراردادهای اجتماعی است که مشروعیت روابط جسمانی را موجب می‌‏گردد؛ به بیان دیگر: در راه تحقق ازدواج باید شاهدِ تصویبِ جامعه نیز باشیم(ساروخانی، 1375: 23) ». «ازدواج از نظر اسلام، پیمانی مقدس است؛ پیمانی که برقراری آن براساس مقررات، آداب و رسوم، تشریفات و سُنن و قوانین خاصی است. در سایه آن برای طرفین تعهدات و حقوقی پدید می‏آید که تخلف آن موجبِ عقوبت و کیفر است(قائمی، 1375: 8)».

خانواده نیز به تناسب ازدواج تعریف شده است؛ «خانواده[1] گروهی از اشخاص هستند که با پیوندهایِ خویشیِ مستقیم، به هم متصل می‌شوند، و اعضایِ بزرگسال آن، مسئوولیتِ نگهداری کودکان را برعهده دارند(گیدنز، 1387: 252)».

در قانون مدنی، خانواده به دو معنیِ گسترده و خاص به‌کار رفته است:

1- خانواده به مفهوم گسترده خود «گروهی از اشخاص هستند که به‌دلیل ازدواج یا نسبت، با هم پیوند دارند. این گروه با نامِ ‌خانوادگیِ خاص از خانواده‌های دیگر جدا می‌شوند[2] و هر کدام از آنان با نام کوچک خود از سایر اعضای خاندان ممتاز می‌گردند. بدین ترتیب، خانواده به مجموعه‌ای از اشخاص گفته می‌شود که بر اثر نکاح یا قرابت با هم بستگی دارند. این مفهوم گسترده، یادگار دوران‌های گذشته است که پاره‌ای از آثار آن، هنوز هم در حقوق ما دیده می‌شود. چنان‌که «تقسیمِ ترکه» میان تمام اعضای خانواده (با رعایت تقدم)، داشتنِ نام خانوادگی مشترک و الزام به انفاق خویشان نسبی در خط مستقیم، از نشانه‌های بارز اثر تاریخی است.

2- خانواده به معنی خاص و محدودِ خود، شاملِ زن و شوهر و فرزندان آن‌ها است؛ گروهی که هدایت و حمایت آنان با پدر است و همبستگیِ میان اعضای آن، حقوق و تکالیفی به‌بار می‌آورد که در میان سایر خویشان، وجود ندارد. در ماده 1105 قانون مدنی، که ریاست خانواده را به شوهر اختصاص داده است، خانواده به همین معنیِ محدود به‌کار رفته است(کاتوزیان، 1387: 14).

با توجه به تعریفِ خانواده، می‌توان به اهمیّت و نقش آن در جامعه پی برد؛ «در بین نهادهای مختلف اجتماع، کانون مقدسِ خانواده، به‌عنوان بهترین تجلی‌گاه فرهنگ حاکم بر سایر نهادها، محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی، عقلانی و عاطفی شناخته شده است؛ به این دلیل که حفظ و سلامت روابط و روندِ اهداف آن، تأمین کننده بهداشت روانی جامعه است. همه مذاهب به گونه‌های متفاوت، اهمیتِ خانواده و چگونگیِ تشکیل این کانون و رفتار و وظایفِ هر یک از اعضا را مشخص کرده‌اند. متخصصانِ علوم اجتماعی، مخصوصاً جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نیز با اهداف مشخص در مطالعات خود با بکارگیری فنون علمی، به بررسی پدیده‌های مختلف مرتبط با این نهاد مقدس، اعم از مراحلِ متفاوت آن، مانند انتخاب همسر، مراسم ازدواج، کنش‌ها و واکنش‌های فردی اعضا، تأثیر فرهنگ اجتماعی و سنت‌ها بر ایفای نقش، وظایف و ارتباط متقابل  فرد با سایر افراد، در نهایت خانواده و سایر نهادهای اجتماعی پرداخته‌اند(گزارش ملی جوانان، 1382: 1)».

2-1: بیان مساله و تعریف موضوع

آسیب­های اجتماعی، ناهنجاری­ها، پرونده­های مرتبط با جرائم حقوقی و کیفری، امروز بیش از سال­های گذشته در معرض این پرسش قرار گرفته­اند که به راستی و برای چه، با این همه ازدحام و افزونی پرونده­های قضایی در کشورمان روبرو هستیم. موضوعی که در حال حاضر، بسیاری از جامعه­شناسان، جرم­شناسان و روانشناسان، درصددِ پاسخ به چرایی، دلایل اجتماعی، حقوقی و روانی بسیاری از این پدیده­هایی است که هر کدام به نوعی به بدنه اجتماعی لطمه می­زند. ورود سالانه 7 الی 8 میلیون پرونده کیفری و حقوقی به دستگاه قضایی کشور است که در مقایسه با جمعیت 70 میلیون نفری ایران، از میزان رایج در سایر کشورهای جهان، بیشتر به نظر می­رسد[3].

در کنار تمامی آسیب­ها و ناهنجاری­ها قابل وقوع در سطحِ جامعه، آسیب­های مرتبط با مسایل خانواده(طلاق، مهریه، حضانت فرزندان…)، از حساسیتِ بیشتری برخوردار است، چرا که، تهدیدِ نهاد خانواده، ضربه به هستی جامعه و ارکان اجتماعی را در پی دارد. به همین دلیل، از آن­جایی که فروپاشی خانواده، اضمحلال جامعه را نیز در پی دارد، حساسیت در این حوزه، بسیار بیشتر از سایر حوزه­های اجتماعی است.

کاملا طبیعی است که انتخاب نوع مهریه و میزان و مقدار آن،  ذهنِ دو خانواده­های  عروس و داماد را در ابتدای تشکیل خانواده، معطوف به خود سازد. شاید این گفته، چندان بی­ربط نباشد که خانواده­ها در تعیین مهریه دچار سردگمی هستند و نمی­دانند بر چه مبنایی بایستی مهریه تعیین کنند. چرا که به واسطه در دست نداشتن مبنا برای تعیین مهریه، را­ه­هایی انتخاب می­­شود که بعضاً نتایج خوبی در پی ندارد. بهتر است این سردرگمی را در ارتباط با فرهنگ مورد بررسی قرار دهیم. چرا که تشکیل خانواده، در همه فرهنگ­ها و خرده فرهنگ­های جهانی، متفاوت و مختلف است، اما نکته مورد اشاره، به سبک ازدواج ایرانی و اسلامی اشاره دارد که مطابق با آیین ملی و مذهبی قبل از ثبت سند ازدواج، مهریه تعیین می­گردد. یکی از سنت‏های اجتماعی رایج در اسلام، پرداخت مهریه در پیوند ازدواج است؛ به عبارت دیگر از گذشته‏های بسیار دور تا امروز، رسم بر آن است که مرد هنگام ازدواج و بویژه زمانی که خواستگاری وی با پاسخ مثبت، همراه می‏شود، مبلغی را به عنوان مهریه برای زن در نظر می‏گیرد. اگرچه سنت پرداخت مهریه، همانند سایر سنت‏های اجتماعی، طی روزگار گذشته، تحولات و دگوگونی‏های زیادی را پشت سر گذاشته و با توجه به زمان و مکان، دچار تغییرات مختلفی شده است، اما اشتراک معانی فراوانی در چند و چون آن وجود دارد. روزگاری، مهریه در جایگاه بهای زن قرار داشت و در واقع همان وجه المعامله عقد نکاح تلقی می‏شد و نیز، در دوره‏ای خاص به عنوان هدیه‏ای از سوی مرد به پدر زن داده می‏شد و در دورانی هم این هدیه، به خود زن اختصاص می‏یافت.

مهریه یکی از حقوق زنان است که طبق قانون و شرع از همان لحظه­ی عقد بین زن و مرد ایجاد می­شود، زن می­تواند آن را از شوهر خود بخواهد اما طبق روال رایج زن در هنگام وقوع طلاق می­تواند مهریه خود را دریافت دارد و با درخواست مهریه این نظر به اثبات می­رسد که او قصد طلاق دارد. این روزها بحث بر سر کم و زیادی مهریه­ها در همه محافل شنیده می­شود. در این میان عده­ای – در اکثر مواقع والدین دخترها- موافق مهریه زیاد و عده دیگر مخالف مهریه زیاد هستند. این بحث تا به آنجا پیش رفته که بحث زیاد و کم مهریه به محاکم قضایی نیز کشیده شده، اما هنوز در دفترخانه­های رسمی ازدواج مهریه­های چند صد و گاه چند هزار سکه­ای به صورت رسمی ثبت می­شود و به گفته مسولان قضایی تعداد زیادی از زندانیان کشور را نیز زندانیان مهریه تشکیل می­دهند که نتوانسته­اند مهریه زنان خود را پرداخت کنند[4]. برای روشن شدن بحث به این نکته هم باید اشاره کرد که تقریباً هیچ زنی هنگام ازدواج توقع دریافت مهریه را از همسر خود مطرح نمی‌کند و اغلب زنانی هم که با مهریه‌های بالا حاضر به ازدواج می‌شوند، به شکل شفاهی به همسران خود این قول را می‌دهند که تنها در زمان طلاق یا در صورت بروز مشکل حاد در زندگی مهریه خود را مطالبه خواهند کرد.

تعلق مهریه به زنان از حقوق مسلم آنان در عقد ازدواج است، اما امروزه همه انگشت اتهام را به سوی زنان گرفته­اند و از آنها می­خواهند مهریه را کم بگیرند تا ازدواج آسان میسر شود؛ زیرا مردان به دلیل مسئولیت­های مالی متعدد در زندگی مشترک، از زیر بار ازدواج شانه خالی می­کنند. مبلغ مهریه­ها بالا است، گویی در یک رقابت خاموش، هر روز بر میزان آن افزوده می­شود. دختران سال­های دهه 60 و 70، امروز به خانه بخت می­روند و مهریه­های 1360 یا 1370، سکه­ای به عدد سال تولد عروس، دیگر چندان تعجب کسی را برنمی­انگیزد. حتی گاه سال تولد به میلادی محاسبه می­شود و از آن فراتر می­رود.

امروزه برای تعیین مهریه به بضاعت و توان مالی مرد توجهی نمی­شود و اغلب زنان در تلاش هستند تا از تعیین مهریه­های سنگین به عنوان راهکاری برای حفظ حقوق خود در برابر مردان استفاده کنند. برخی از خانواده­های ایرانی بر این باورند که مهریه نشان دهنده ارزش زن است و ویژگی­هایی مانند تحصیلات، سطح مالی خانواده دختر یا زیبایی او را به عنوان ملاکی برای تعیین مهریه در نظر می­گیرند. برخی دیگر از خانواده­ها نیز عقیده دارند که مهریه نشانه­ای از جایگاه اجتماعی دخترانشان است. غافل از این که این روزها برخلاف دیگر کشورهای مسلمان، مهریه­های سنگین از موانع اصلی ازدواج جوانان محسوب می­شود. براساس پژوهش­های انجام شده در مرکز مطالعات جمعیتی آسیا و اقیانوسیه، میانگین مهریه زنان در ایران 260 تا 350 سکه است و ایران از این نظر در مقایسه با دیگر کشورهای مسلمان در سطح منطقه رتبه نخست را دارد و به رغم این که در این کشورها رقم مهریه ثابت است و بندرت ممکن است دستخوش تغییر شود( فراهانی جم، 1390: 11).

با علم به این  موضوع، و با توجه به اشاره­های متولیان دستگاه قضایی مبنی بر رشد پرونده­های مرتبط با نهاد خانواده، از جمله طلاق، مهریه[5]، حضانت فرزندان و … که ریشه در نهاد خانواده دارد، در این تحقیق به بررسی علل و عوامل تاثیرگذار در تعیین میزان مهریه در بین زوجین 18 تا 35 سال شهر قم خواهیم بود. تحقیق حاضر می­تواند به عنوان سندی علمی برای برنامه­ریزان کشوری از جمله در حوزه پیشگیری­های فرهنگی و اجتماعی دستگاه قضایی و همچنین صداوسیما و سایر مراکز دولتی مربوط، مفید و موثر باشد تا در مقابل رشد فزآینده مطالبات مهریه که توام با تشکیل پرونده­های متعدد قضایی می­شود، قدمی برداشته شود. لذا در نهایت به این موضوع می­رسیم که چه عوامل فردی، اجتماعی و حقوقی در تعیین مهریه موثر است، و در نهایت با چه راهکارهایی می­توان به سطح معقولانه­ای از مقدار مهریه رسید که از سویی، حقوق زن در جامعه محترم شمرده شده و از طرفی دیگر، مهریه به عنوان ابزاری برای تهدید قضایی و ایجاد پرونده­های قضایی به شمار نیاید؛ چرا که این امر، نه تنها ارزش مهریه را خدشه­دار می­سازد، بلکه از اهداف عالیه آن که به نوعی، ابراز محبت مرد به زن در هنگام ازدواج است، کاسته می­شود و مهریه­ای که قابلیتِ احترام و عشق را به همراه دارد، به ابزاری برای کینه­توزی و شروع اختلافات خانوادگی تبدیل می­گردد. سطح معقولانه­ای از مهریه، هم تعریفی حقوقی دارد و هم تعریف اجتماعی، که در آن با احترام به خواسته­های طرفین ازدواج، امکان شروع یک زندگی سالم و مفرح را مهیا می­سازد.

3-1: اهداف تحقیق

«مقاصد، یکی از بخش­های مندرج در پیشنهاد پژوهش است، که مصرف عمومی­تری دارد؛ بیان مقاصد، طریقه مفیدی است برای بیان آنچه پژوهش درباره آن است. اما در یک طرح پژوهش باید به فهرست کردن اهداف پژوهش توجه کرد. این اهداف در مقایسه با مقاصد پژوهش، به صورت فنی­تری تعریف می­شوند و مشخص می­کنند که مقصود از پژوهش دستیابی به چه چیزی است: ممکن است پژوهش در پی دستیابی به «اکتشاف»،  «توصیف»، «تبیین»، «پیش­بینی»، «تغییر»، «ارزشیابی» یا «برآورد تاثیر اجتماعی»، جنبه­ای (یا جنبه­هایی) از پدیده مورد تحقیق باشد. این اهداف به تعریف دامنه پژوهش کمک می­کنند و همراه با پرسش­های پژوهش، جهت روشنی به پژوهش می­دهند» (بلیکی، 1384: 41).

پایان نامه کارشناسی ارشد

و......